Hauteskunde ziklo luzea bukatu denean, aste batzuk emango ditugu emaitzak aztertzen eta itun posibleen inguruan hitz egiten. Biziki jarraituko ditut berri horiek, halere, oraingoan ez dut aipatu gabe utzi nahi historikoa izan den gertakizuna. Azken bozetan adimeneko desgaitasuna duten pertsona gehiagok bozkatzeko aukera izan dute: Nafarroan 2.000 pertsona inguru eta EAEn, berriz, 6.300.
Kaleak kolorez jantzita ikusiz gero, gogoratu gaurkoa LGTBIfobiaren aurkako nazioarteko eguna dugula. Duela 29 urteko egun berean, homosexualitatea gaixotasun izateari utzi ziolako Osasunaren Mundu Erakundearentzat. Eta hiru hamarkada igaro arren, ezinbesteko aldarrikapen eguna da. Aurten, gainera, halabeharrez Francis Vadillo datorkigu burura, 40 urteigaro direlako poliziak tiroz hil egin zuenetik Errenteriako diskoteka baten atarian. Trabestia zen eta bere heriotza LGTBI borrokan mugarria izan zen Euskal Herrian. Aurten ere, Stonewalleko istiluak izan zirela 50 urte betetzen dira. Urte borobila beraz, hausnarketarako egokiak diren horietakoa
Ia urtea joan da, milaka emakume hemen bertan eta Euskal Herriko plazetan eta txokoetan elkartu ginenetik. Berdintasuna erdiesteko sentimenduak eta aldarrikapenak batu gintuen, berdintasunean oinarritutako jendartea eraikitzeko bidean urratsak emateko sentimenduak eta nahiak batu gintuen. Guretzat eta gure ondorengo belaunaldientzat jendarte eta herri hobea eraikitzeko nahiak batu gintuen. Iaz hemen gertatu zena denbora askoan gogoratuko dugu. Mobilizazio, aldarrikapen eta batasun ariketa indartsua izan zen.
Lehenengo hauteskunde-kanpaina udaberriko oporretan izango da bete-betean -arabarrek San Prudentzio berezia ospatuko dute-, eta hilabete eskasera hautestontziekin bigarren hitzordua izango dugu. Hortaz, pentsa dezakegu jada hasia den kanpainaurreak luze joko duela. Eztabaida politikoak, ordea, askotan ez ditu alderdien programak ardatz; ohikoa izaten da, esaterako, hausnartzea zein izango den parte-hartze maila, eta zer nolako eragina izango duen azken emaitzetan. Aurtengo egoera bitxiaren ondorioz, gogoeta horrek askorako emango duelakoan nago.
Alternatibako Koordinakunde Nazionalak salatu egin du milaka euskal herritarren ahalgin eta bultzadarekin martxan jarritako komunikabideen kontrako enegarren erasoa. Gararen kontrako lapurretaren harira doa salaketa, modu bidegabean eta ulertezinean egotzi baitzaio Eginen zorra. Ondorioz, komunikabide baten etorkizuna mehatxupean jarri dute, berez bideragarria dena, aniztasun informatiboa beraren kalterako.
Tamalez, euskal independentismoaren aurkako estrategia errepresiboan, orain Kataluniarekin eta TV3ekin egin bezala, Espainiako Erresumak zentsura, jazarpena eta komunikabideen itxierak baliatu izan ditu. Adibide larri bezain ugarien artean, 1998an Egin beraren itxiera dago, Ardi Beltzarena (2001) edota Euskaldunon Egunkariarena (2003). ETAren jarduera eten zenetik ere, bere joera zapaltzaileari jarraipena eman dio estatuak: Apurtu eta Ateak Ireki webguneak itxi, kazetariak atxilotu (Alfredo Remirez) eta Mozal Legea ezarri (Hala Bedi eta Argia).
Egoera honen aurrean, Alternatibak bere babesa agertu nahi die Garako langile guztiei. Gizarteari, bestetik, dei egin dio bide guztietatik babesten jarrai ditzala martxan jarritako komunikabide herritar independenteak, gizarte anitza eta demokratiko baten ezinbesteko osagai direlako.
Europako Batzordeko presidente, EBko presidentzia kontseilu, Estatu kideetako ordezkari era Europako Parlamentuko kideei
“Gaur egungo merkataritza eta inbertsio akordioek irismen handiko eskubide bereziak ematen dizkiete enpresa transnazionalei, baita berauek balioan jartzeko pareko justizia sistema bati sarbidea ere.
Abantaila hauekin amaitu ahal izateko ISDS eta antzeko mekanismoak dituzten merkataritza eta inbertsio itunetatik ateratzeko eskatzen diegu Europar Batasuna nahiz Estatu kideei, baita etorkizunean tankera honetako itun gehiago ez sinatzea ere.
Enpresa transnazional nahiz beste hainbat enpresei buruzko Nazio Batuekin loteslea den Giza Eskubideei buruzko itun bat bermatzea eskatzen diegu Europar Batasuna eta Estatu kideei, era honetara enpresen zigorgabetasunarekin amaitzeko.
Enpresa transnazionalak munduan dituzten jarduera orotan eskubide sozial, eskubide ekonomiko eta ingurugiroarekin zerikusia dutenak errespetatzera behartzen dituzten legeak bideratu behar dituzte Europar Batasuna eta Estatu kideek.
Enpresa transnazionalen jarduerak kaltetutako pertsonek justiziara heltzeko eskubidea bermatua izan behar dute.”
Alternatibak Bilbon antolatutako hitzaldiaren harira Jordi Borras fotokazetariari BERRIAko kazetari Uxue Gutierrez Lozanok eginiko elkarrizketa.
Ofizioz fotokazetaria da Jordi Borras (Bartzelona, 1981), eta bokazio handiz bizi du ogibidea. Baita arriskuz ere. Izan ere, orain sei hilabete Espainiako polizia batek sudurra apurtu zion. Bosgarren liburua plazaratu berri du, Kataluniako erreferendum eguna ardatz hartuta: Dies que duraran anys. Alternatibak antolatuta, Bilbon eta Gasteizen izan da liburua aurkezten.
Zer aurki daiteke ‘Dies que duraran anys’ (Urteak iraungo duten egunak) liburuan?
Erreferenduma aitzakiatzat hartu, eta hiru hilabetez Katalunian bizitakoa laburbildu nahi izan dugu liburuan. 2017ko udazkenean Katalunian bizitakoaren irudi kronika bat da liburua, testuz lagunduta. Ikuspuntu independentistatik behatuta. Beste liburu bat ere posible litzateke: kontra zeuden espainolisten ihardespena. Hori aurreko liburu batean azaldu nuen, eta, orain, ez nien protagonismorik eman nahi. Liburua omenaldi bat da, erreferenduma posible egin zutenei eginikoa.
Kazetari gisa, nola bizi izan zenuen urriaren 1eko egun hura?
Hitz bakarrean laburbilduta: estresatuta. Ni lanean nenbilen, eta egun hura puntu gorena izan zen, baina nik ordurako bi egun neramatzan ia lorik egin gabe. Aurreko egunetik ari ziren herritarrak eskoletan lotan, eta hori ere kontatu nahi nuen.
Eta herritar modura?
Sentimenduak nahasten dira, noski: argazkilaria naiz, eta txikitatik naiz independentista. Egun hura ametsetako eguna zen niretzat. Zaila zen lan egin eta sentimenduak bereiztea. Une askotan konplikatua zen gainezka ez egitea. Dena batu zen: emozioak eta estresa.
Eta harrapatzea lortu ez zenuen irudirik ba al daukazu buruan?
Uste dut ezetz, baina askotan autozentsuratu dut neure burua. Izan ere, irudi batzuek ondorio oso larriak izan ditzakete beste pertsona batzuentzat. Argazki oinik ezean, irudi berak gauza oso ezberdinak helaraz ditzake. Gehiago ala gutxiago, baina kazetari guztiek autozentsuratzen dugu geure burua, eta pena da. Horrek badu zerikusirik herrialde bateko demokraziaren kalitatearekin. Zenbat eta autozentsura handiagoa, orduan eta kalitate gutxiago.
Liburuan irudiak dira nagusi, baina hitzez lagunduta doaz. Nola uztartzen dira biak kontakizunean?
Liburua kronika subjektibo bat da, beste edozein kronika bezala. Kapituluka banatuta dago, eta kapitulu bakoitzean idazle baten testu literario bat ageri da, lehen pertsonan idatzia. Bi munduak uztartzea da liburuaren gakoa, eta oso produktu berezia sortzen da horrela.
Berehalakotasunaren aroan liburu bat argitaratu duzu. Zertarako?
Liburuen bidez, aukera dut gaiak luze eta zabal lantzeko, baina lan egiteko bi erak uztargarriak dira: berehalakotasun sorta batek osatzen du liburu bat. Horren isla da Dies que duraran anys. Denera, 60.000 argazki atera nituen, hor badago istorio on bat kontatzeko materiala. Ezinezkoa da istorio bat kontatzea klikaren diktaduraren menpe.
Oraingoan ez, baina espainolismoaren eta eskuin muturraren berri ematen diharduzu 2007tik.
Espainolismoak eta eskuin muturrak sektore paraleloak izan beharko lukete, baina eskutik doaz maiz. Katalunian, eskuin muturra espainolismo erradikalenetik eratorria da. Eskuin muturraren mobilizazioetara joaten hasi nintzenean, gaiaren inguruan desertu informatibo itzela zegoen; ez zegoen prentsarik. Faxismoaren banalizazio ikaragarria dago bertan. Egun, edonor ibil daiteke bandera frankista batekin kalean, lasai-lasai.
Esan izan duzu zure argazkiek indarkeria irudikatzen dutela. Bada, zeri deritzozu indarkeria?
Indarkeria agertzen da argudiorik ez dagoenean. Indarkeria norbaiti min emateko indar nahikoarekin eginiko ekintza da, baina askotan hitz hau batzuentzat erabiltzen da, eta besteentzat ez. Poliziaren oldarraldi bat indarkeria da. Beste kontu bat da legezkoa izatea. Gomazko pilota batekin norbaiti begian jotzea indarkeria da. Zaborrontzi bat kale erdian gurutzatzea, ez.
Indarkeria zeure larruan jasan duzu: 2018ko uztailean, Espainiako polizia batek sudurra apurtu zizun.
Eraso horren ondorioz, polizia inputatu dute, baina baita neu ere. Kontakizunak zalantzarako tarterik ez du, eta eskerrak. Zirrikiturik ez dagoelako; bestela, Altsasukoak bezala egongo nintzateke: ziegan. Herritar baten hitzak ez du baliorik poliziaren hitzaren aurrean.
Holakoetan, beldurra sentitzen da?
Askotan. Ez naiz pertsona ausarta, zuhurra baizik. Ikaragarri gustatzen zait nire lana, eta balio batzuei jarraikiz egiten dut, baina ez naiz kamikaze bat. Aspalditik jasotzen ditut heriotza mehatxuak, eta oraindik bi hanka eta bi beso ditut. Orain ezagutzen naute, eta geroz eta zailagoa egiten zait nire lana egitea.
Elurrik ez momentuz hasi berri den neguan, baina gezurrak, aldiz, gero eta maizago ikusi eta entzun ahal ditugu, leihotik begiratzerakoan, baita albistegietan ere. Fake news aroan bizi garen honetan, gaur bezalako egunetan, Inozente egunean, ohikoak ziren albiste bitxiak desagertzeko bidean egon daitezke. Izan ere, ez ditugu faltan botako, eguneroko ogia bilakatu baitzaizkigu gezurrezko albisteak.
Alde nabarmena baitago bata eta bestearen artean, besteak beste, laguntzak eskatu eta eskubideak aldarrikatu egiten direla. EAEko Gizarte Zerbitzuen Legea, 2008ko abendukoa, helburu nagusi batekin onartu zen: gizarte prestazioak eta zerbitzuak unibertsalizatzea. Hala, adinekoen egoitzak, zentro okupazionalak, familia harrera zerbitzua, indarkeria matxista jasaten dutenentzako laguntza psikosoziala edo gizarteratzeko eguneko zentroak bezalako zerbitzuak pertsona guztien esku jartzea zen onartu zeneko asmoa, bakar batzuen pribilegioa izan ez zedin.
Maria del Rio – Alternatiba
Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala onartu zenetik 70 urte bete direla, urtemugari eskainitako batzarra egin berri da Bilbon. “Erronka berriak” goiburua izanik, giza eskubideen nazioarteko zuzenbidearen garapenaren balantzea egin zen, baita geroaz hausnartu ere, airean galdera kezkagarria utzita: ba al dute etorkizunik giza eskubideek?
Nazio Batuen 1948ko adierazpena aski ezaguna da, eta inork ezin du zalantzan jarri mugarria izan zela giza eskubideen historian. Eskubideak sustatzeko eta babesteko nazioarteko sistema testu horretatik sortzen da, eta munduan estandar izaera aitortu zaio.
Alabaina, egungo munduko egoera erabat nahasia eta aldakorra da. Europan muturreko eskumaren gorakada etengabea da; giza eskubideen diskurtsoak lehentasuna galdu du, eta eskuma agenda politikoa finkatzeko gaitasuna irabazten doa; gainera, Trump, Salvini eta Bolsonaroren modukoak gero eta ohikoagoak dira. Egoera kezkagarri honen aurrean, giza eskubideen hauskortasuna onartu beharra dago: atzera egiteko zinezko arriskua ukaezina da. Batzarrean aniztasunaren, errefuxiatuen eta nazioarteko terrorismoaren kudeaketan sakondu zen bereziki. Hortaz, gaurkotasun handiko eztabaida, alegia, «askatasuna edo segurtasuna» dilema, mahai gainean egon zen une oro.
Ezin dugu ahaztu giza eskubideak osasuna, hezkuntza eta etxebizitza ere badirela. Horiei guztiei eraso zaie krisiaren aitzakiapean hartutako austeritate politikekin. Berdintasunik eza gero eta nabariagoa denean, giza eskubideen diskurtsoaren oinarria diren berdintasuna eta duintasuna politika publiko ororen ardatza izatea ozenki eskatzea baino ez dugu. Beraz, nahitaezkoa da izaera eraldatzailea eta haustura gaitasuna duten mugimenduak sustatzea eta babestea, eta horren adibide ona da feminismoen gorakada. Azken finean, beldurraren diskurtso boteretsuari aurre egin beharra dago, eta horretarako, gizarte ehuna berreraiki eta «zapalduen arteko gerra» dinamika arriskutsuarekin apurtzea izan behar da helburu.
Gara-n argitaratua
Alternatiba | Ezkerra eraldatzearen erronka
