Urte dezente igaro dira Ramon Fernandez Duranen Kapitalismo globalaren porrota eta Antropozenoa irakurri nituela, lagungarriak borrokalari eta pentsalari nekaezin baten azken ekarpenak bizi dugun mundu petral honen nondik norakoak hobeto ulertzeko. Metodologia zorrotz eta zehatz erabiliz, erakusten digu kapitalismo globalak talka egin duela biosferarekin, zuzen-zuzenean goazela amildegira, kapitalismoa ez badugu beste sistema batez ordezkatzen.
Elurrik ez momentuz hasi berri den neguan, baina gezurrak, aldiz, gero eta maizago ikusi eta entzun ahal ditugu, leihotik begiratzerakoan, baita albistegietan ere. Fake news aroan bizi garen honetan, gaur bezalako egunetan, Inozente egunean, ohikoak ziren albiste bitxiak desagertzeko bidean egon daitezke. Izan ere, ez ditugu faltan botako, eguneroko ogia bilakatu baitzaizkigu gezurrezko albisteak.
Alde nabarmena baitago bata eta bestearen artean, besteak beste, laguntzak eskatu eta eskubideak aldarrikatu egiten direla. EAEko Gizarte Zerbitzuen Legea, 2008ko abendukoa, helburu nagusi batekin onartu zen: gizarte prestazioak eta zerbitzuak unibertsalizatzea. Hala, adinekoen egoitzak, zentro okupazionalak, familia harrera zerbitzua, indarkeria matxista jasaten dutenentzako laguntza psikosoziala edo gizarteratzeko eguneko zentroak bezalako zerbitzuak pertsona guztien esku jartzea zen onartu zeneko asmoa, bakar batzuen pribilegioa izan ez zedin.
Azken asteotan, industria turismoaren hausnarketari lotuta, Jaurlaritzak euskal industriaren ondare baliabide nagusiak indarrean jarri nahi izan ditu. Eskainitako bisita gidatuen, zineforumen eta bestelakoen helburua industria baliabideen garrantziaz sentsibilizatzea izan da. Arkitekturan eta hirigintzan adituak ez garenontzat, jakintza horien izaera politikoa birgogoratzeko aukera ere izan da.
Gure orain-oraingo historia industriari erabat lotuta dagoela ukaezina da eta horrek eragin handia du gure gaurko gizartean; horregatik, jaso dugun ondarea gure izaeraren ezaugarria dela esan dezakegu. Zoritxarrez, industria ondarea desagertzen ari da, Jaurlaritzaren bultzadarekin 20 urtean hondarrak modu sistematikoan suntsitzen joan dira ia-ia oihartzunik gabe. Horren harira sortutako gizarte eztabaida eta batez ere izandako erantzuna, salbuespenak salbuespen, oso eskasa izan da. Akaso Kukutzaren defentsa izan da salbuespen horietariko bat. Baina gaur egun asko da oraindik arriskuan dagoena, iragana ahazteko lasterketak jarraitzen du.
Suntsipenarekin batera 90eko hamarkadatik aurrera hirien birsortzea gertatu zen. Bereziki adierazgarria da Bilbon gertatutakoa, hiria kontsumo turistikoko marka bihurtu nahi izan da; hiriaren erdialdea behintzat. Itxuran ederragoa eta errentagarriagoa da, baina ez jasangarriagoa; eta batez ere arimarik gabeko hiri bilakatu dute.
Edozelan ere, ondareari buruzko politiken helburua ezin da izan memoria monumentalizatzea, malenkonian murgiltzea eta finean turismo industriako kontsumo produktu bilakatzea. Halere, gero eta homogeneoagoak diren herri eta hirietan industriaren aztarnak elementu bereizgarriak dira. Zaharberritu daitezke eta bizia eman ahal zaie, Europan zehar adibideak ugariak dira. Hiriei nortasun berria emateak ez baitu esan nahi iragana ukatu behar denik. Hirian bizi garenok ezin gara izan idatzi ez dugun antzerki baten aktoreak. Nazio Batuetako Garapen Jasangarrirako 2030 agenda ospetsuak zehazten duenez, hirigintza parte-hartzailea, integratua eta jasangarria izan behar da. Baina era berean, kultur ondarea babestu eta zaintzeko eginkizuna ezartzen du. Ez dezagun gure iragan hurbila hain erraz ahaztu.
GARAn argitaratua
Maria del Rio – Alternatiba
Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala onartu zenetik 70 urte bete direla, urtemugari eskainitako batzarra egin berri da Bilbon. “Erronka berriak” goiburua izanik, giza eskubideen nazioarteko zuzenbidearen garapenaren balantzea egin zen, baita geroaz hausnartu ere, airean galdera kezkagarria utzita: ba al dute etorkizunik giza eskubideek?
Nazio Batuen 1948ko adierazpena aski ezaguna da, eta inork ezin du zalantzan jarri mugarria izan zela giza eskubideen historian. Eskubideak sustatzeko eta babesteko nazioarteko sistema testu horretatik sortzen da, eta munduan estandar izaera aitortu zaio.
Alabaina, egungo munduko egoera erabat nahasia eta aldakorra da. Europan muturreko eskumaren gorakada etengabea da; giza eskubideen diskurtsoak lehentasuna galdu du, eta eskuma agenda politikoa finkatzeko gaitasuna irabazten doa; gainera, Trump, Salvini eta Bolsonaroren modukoak gero eta ohikoagoak dira. Egoera kezkagarri honen aurrean, giza eskubideen hauskortasuna onartu beharra dago: atzera egiteko zinezko arriskua ukaezina da. Batzarrean aniztasunaren, errefuxiatuen eta nazioarteko terrorismoaren kudeaketan sakondu zen bereziki. Hortaz, gaurkotasun handiko eztabaida, alegia, «askatasuna edo segurtasuna» dilema, mahai gainean egon zen une oro.
Ezin dugu ahaztu giza eskubideak osasuna, hezkuntza eta etxebizitza ere badirela. Horiei guztiei eraso zaie krisiaren aitzakiapean hartutako austeritate politikekin. Berdintasunik eza gero eta nabariagoa denean, giza eskubideen diskurtsoaren oinarria diren berdintasuna eta duintasuna politika publiko ororen ardatza izatea ozenki eskatzea baino ez dugu. Beraz, nahitaezkoa da izaera eraldatzailea eta haustura gaitasuna duten mugimenduak sustatzea eta babestea, eta horren adibide ona da feminismoen gorakada. Azken finean, beldurraren diskurtso boteretsuari aurre egin beharra dago, eta horretarako, gizarte ehuna berreraiki eta «zapalduen arteko gerra» dinamika arriskutsuarekin apurtzea izan behar da helburu.
Gara-n argitaratua
María del Río – Alternatiba
Istorio batean garrantzitsuena bukaera dela esan ohi da. Baieztapena gehiegizkoa iruditu arren, egia da noiz edo noiz guztioi gertatu zaigula liburu edo pelikula baten amaiera kaskar batek lan osoaren oroitzapena zapuztea. Askorako eman izan dute telesail batzuen azkeneko kapituluekin egindako txantxek. Bukaerei asko eskatu ahal zaie, baina garrantzitsuena, dudarik gabe, garatu den ideia orokorrarekin koherentzia gordetzea da. Istorioei hori eskatzen badiegu, nola ez diogu ba gauza bera eskatuko gure bizitzei? Heriotza duinaren eztabaida tarteka zabaltzen da, eta oraingoan parez pare irekiko dela dirudi.
Gure bizitzaren protagonistak izan bagara, nola ez diogu eutsiko ba protagonismoari heriotzarena bezalako atal garrantzitsuan? Hau da, bizialdi osoan bizitza on bat izaten saiatu bagara, heriotza txukun batekin bukatu nahi izango dugu. Espainiako kongresuan eutanasia legeztatzeko lege proiektua aurrera doa. PSOEk proposaturiko testuak gabeziak baditu ere, badirudi Zigor Kodea aldatuko duen bidea geldiezina dela, zailtasunak zailtasun.
Zalantzarik gabe, bizitzarako eskubidea oinarrizko eskubidea da, baina inolaz ere ez betebehar juridikoa. Gainera, ezin da ahaztu bestelako giza eskubideak tartean ere badaudela, besteak beste, giza duintasuna, askatasuna edo ideologia eta erlijio askatasuna. Zenbait pauso emanak dira horiek guztiak asetzeko, esate baterako, tratamendu medikuak ukatzeko eskubidea –jakinda bizitza bera ere zalantzan jartzen dela–, edo Eusko Legebiltzarrean 2016an onartutako legea, zainketa aringarriak bermatzekoa. Aurrerapen horien garrantzia aitortuta, eztabaidak nahastea ez da batere lagungarria, eutanasiaren eta zainketa aringarrien debatea bereiztea ezinbestekoa baita.
Norberaren bizitzan agintzeko gaitasunaren trataera juridikoa aldatzeko unea da, batik bat, bitartekoei ezarri ahal zaizkien zigorrei dagokienez. Gizartearen eskakizuna da askatasuna eta autonomia pertsonala bermatzea, talde ahulenei babesa eskainiz. Idatz ditzagun bukaera hobeak.
GARAn argitaratua
Europan ordu aldaketaren eztabaida pil-pilean dagoenean, hara nor datorren egutegia ere zalantzan jartzera. Baina hala da, gutako askorentzat urtea ez da urtarrilean hasten, irailean baizik. Bilboko Aste Nagusia gainditzean abiatzen da, Marijaia sugarren artean agurtzearekin batera. Oporren osteko kurtso berriarekin ziklo berri bati heltzen diogu eta, beraz, aldaketak egiteko une aproposa izaten da; gustatzen ez zaiguna apurtu eta zerbait berria sortzeko.
“Zirt edo zart, ez dago beste aukerarik. Espainiarekin hautsi eta Errepublika soziala aldarrikatu, desobedientzia eta erresistentzia zibilaren bidetik aurrera eginez, azken hilabeteetan erroturiko erakunde, mugimendu sozial eta politikoak zutabe izanik”(…) “Halako talka batean garaipena inoiz ez da gauza segurua, baina egoerari aurre egin ezean, porrota da seguru”.
Alternatiba | Ezkerra eraldatzearen erronka
