Dirudienez, Bizkaian ere aurrekontuei buruzko eztabaida izango dugu azkenean, datozen egunotan, datorren astean agian, deitzekoa litzatekeen osoko bilkuran. “Dirudienez” esaten dugu, oraindik gai horren inguruko albiste argirik jaso gabe jarraitzen dugulako, aurrekontuek bizkaitar guztientzako sekulako garrantzia duten arren. Espero dezagun oraingo honetan eztabaida ez atzeratzea, hasiera batean abenduan 28ko data zeukan eta.

Une honetan, urtarrilean jada, aurrekontuak luzapen tekniko fasean sartuta, agerikoa da zer nolako zailtasunak dituen EAJk akordioak lortzeko eta zer nolako gabeziak dituen aurrekontuak kudeatzeko. Eta gogora dezagun, bide batez, aurrekontuak ezinbestekoak direla Bizkaian pairatzen ari garen larrialdi sozioekonomikoari berehala aurre egiteko.

Testuinguru honetan, ekimen instituzionala inoiz baino beharrezkoagoa den honetan, non egon da Jose Luis Bilbao orain arte? Lehenago, oporretan; gero Juan Mari Aburtok Urkulluren Gobernura joanda sortutako arazoa konpondu nahian, eta azkenean, antza denez, PPrekin akordio bat negoziatzen Bizkaiko aurrekontua ezusterik gabe onartzea bermatzeko. Alegia, Rajoy, Urquijo eta Basagoitirena ere izango litzatekeen aurrekontua.

EAJ-PP balizko akordio hori, EAJk Araban aurrekontu luzatuari egonkortasuna emateko, Bizkaiko PPren babesaren truke, ez da zerotik sortzen edo ateratzen. Azken batean, EAJk proposatu duen aurrekontua eskuinekoa da eta, beraz, eskuineko beste alderdi batek arazorik gabe defenda dezake. Are gehiago, EAJ eta PP egun negoziatzen ari omen diren aurrekontuak ultraeskuinekoak izango direla esan genezake, PP Madriletik inposatzen ari den politikak ederki asko ezagutzen ditugulako.

Eta ezin dugu ahaztu Madrileko Komunitateko Gobernua murrizketen eta pribatizazioen erregea dela. Hori guztia dela eta, EH Bilduren ustez, kontraesankorra da, batetik, espainiar Gobernuaren inposaketen aurka azaltzea, hala nola, langile publikoei aparteko ordainsaria kentzearen aurka, baina bestetik, bizkaitarren aurrekontuak inposaketa eta murrizketa horiek dakartzan alderdiarekin berarekin hitzartzea. EAJk ez du zalantzarik izan PPrekin hitzarmenak egiteko orduan, Rajoyren alderdiarekin, kopagoa ezarri duena, Euskal Herriko udalak ezabatu nahi dituena, eta autogobernua bertan behera utzi nahi duenarekin.

EAJ eta PPren arteko balizko akordio horren ikuspegitik hartu beharko litzateke Basagoitik pasa den asteburuan medioen aurrean eginiko agerraldia. Jose Luis Bilbaoren alderdiarekiko aldeak markatu zituen, Araban EAJri arazoak sor diezazkiolako, baina, EH Bilduk behin baino gehiagotan adierazi duenez, EAJk gustuko du kromoak trukatzea, eta orain politika egiteko modu horren adibide argi baten aurrean gaude, azken orduko eta erlojuaren kontrako negoziazio baten bidez.

EH Bilduk ukatu nahi du, halaber, EAJk noizbait plazaratu duen hipotesia. Ez dugu, eta inoiz ez dugu izan, PSErekiko inolako akordiorik Gipuzkoan aurrekontuak onartzeko eta Bizkaikoak eta Arabakoak, ordea, atzera botatzeko. Logikoa da, hala ere, ezkerretik antzeko irakurketa politikoak egitea gehien dutenen zerbitzura eginiko aurrekontu batzuk aztertzeko orduan.

Bazen garaia Bizkaiko aurrekontuen berri izateko! Berretsi behar dugu herrialde honetan pertsonen aldeko –eta ez porlanaren aldeko– aurrekontu-eredua ezartzearen alde EH Bilduk egiten duen apustua, Bizkaiko berpizkunde ekonomikoa sustatzeari begira enplegua sortzeko politika aktiboak planteiatzeko, eskualdeetan arreta berezia ipiniz eta Gizarte Gaietako Departamentua indartuz, besteak beste.

Astebete joan da, baina Bizkaiko Batzar Nagusietan aurrekontuen gaineko eztabaida gauzatzeko data ezagutu gabe jarraitzen dugu. Aurrekontuak aurrera ateratzeko EAJk akordiorik lortu izanaren berririk ere ez dago. EAJk dauka ordezkaritzarik handiena herrialdean; beraz, berari dagokio aurrekontuak aurrera ateratzeko akordioak bilatzea.

Bizkaiko Batzar Nagusiak eta Legebiltzarra dira beren aurrekontuak tramitatu ere egin ez dituzten administrazio bakarrak. EAJk du gehiengoa bi administrazioetan, berari dagokio aurrekontuen onarpenerako akordioak bilatzea, baina ez du horretarako urrats eraginkorrik eman. Egoera honek agerian uzten du zenbaterainokoa den alderdi horren kudeaketa gaitasuna eta ezberdinen artean akordioak lotzeko daukan gaitasuna ere zalantzan jartzen du.

Jaurlaritzako bozeramaileak asteon esan du Gobernu Kontseiluak martxoaren 12ko data jarri duela aurrekontuak onartzeko. Iragarpen horretan eta horren osteko erreakzioetan egon dira begirada guztiak aste honetan. Bizkaia ere aurrekontu gabe dagoela oharkapean pasa da. Gure buruari orain egiten diogun galdera da ea Jose Luis Bilbaoren asmoa bera den, hau da, udaberriaren bezpera arte itxaron behar ote duen bere herrialdeko aurrekontuak aurrera ateratzeko. Baina bada diferentzia bat: Legebiltzarra orain gutxi osatu den erakundea da eta Bizkaian EAJk gehiengoz gobernatu du betidanik.

Jose Luis Bilbao diputatu nagusia “desagertuta” dago 2012ko azarotik, proposatzen zuen aurrekontua eta fiskalitate arloko zenbait neurri iragarri zituenetik. Baina oraindik ere kezkagarriagoa da aurrekontuen eztabaidari heltzeko EAJ erakusten ari den gaitasun eza, are gehiago kontuan hartzen badugu aurrekontuak funtsezko tresna direla bizkaitarrok pairatzen dugun egoera sozioekonomiko larriari aurre egiteko, ez baita ahaztu behar gure herrialdeko langabezia eta pobrezia tasak ingurukoak baino handiagoak direla.

EH Bildutik gure buruari galdetzen diogu zer nolako egoeratan egongo ginatekeen Gipuzkoa izango balitz egoera horretan den herrialdea, aurrekontuak onartzeke egongo balira. Izan ere, urtarrilaren erdi aldera goaz, eta oraindik aurrekontuen eztabaida gauzatzeko datarik ere ez dugu. Zer gertatuko litzateke egoera honetan Gipuzkoako foru agintariak jendaurrean agertu gabe eta duten erantzukizunari heldu gabe egongo balira?

EAJk apustu argia egin zuen: Araban eta Bizkaian kromo aldaketa egin. Jokaldia ezin okerrago atera zitzaien, baina oraindik ere bide beretik jarraitzeko asmoa dutela ematen du. Bien bitartean, erantzukizuna eskatzen ari zaigu gainontzeko indar politikooi, euren buruari begiratu gabe. EAJ berebiziko garrantzia daukan eztabaida lapurtzen ari zaigu bizkaitarroi; baina hori baino okerragoa, arduragabekeria galantaz jokatzen ari da, beraien ekimen faltaren ondorioz areagotzen ari delako bizi dugun emergentzia egoera eta horren ondorioak.

EH Bilduk, ordezkaritza politikoan Bizkaiko bigarren indarrak, ekimen politikoa hartuko du hurrengo astean, aurrekontuen eztabaida behingoz gauzatu dadin eta gure herrialdeak herritarren egiazko beharrei erantzungo dien aurrekontu sozialak edukitzeko helburuarekin.

EAJk aurkeztutako aurrekontuek murrizketa handiak ditu gizartekintzan, eta horrek babes gabe utziko ditu Bizkaiko herritarrak. Diputazioak zenbakiak bere erara erabiliko ditu, baina egia dena da Gizarte Ekintza Sailera aurrekontuen %38 bideratuko dela eta zaharren egoitzetako langileen baldintzak zein zerbitzuaren kalitatea kaltetuko dela. Mendekotasun Legetik eratortzen diren prestazioak eta diru prestazioak osatu gabe jarraitzen du eta Madrildik finantzazio faltagatik datozen murrizketak baino sakonagoak beregain hartzen ditu, sortu diren gabeziak estali beharrean.

Oparotasunaren garaian Bizkaiko zenbait udalerrik zorrak hartu zituzten, baina Diputazioak bakardadean utzi ditu, eta bere erantzukizuna bete gabe jarraitzen du. Beharrezkoak diren diru-sarrerak ez dituen aurrekontuak dira, fiskalitatean egin beharreko aldaketak ez zituztelako nahi izan; zorraren eta premiazkoak ez diren azpiegituren aurrekontuak dira. Eskuineko aurrekontuak dira, eta ez eskubide sozialena.

EH Bilduren iritziz, Bizkaiak egun bizi duen egoera arduragabekeria politiko eta instituzional larria da. Bizkaiak ez ditu 2013ko aurrekontuak adostu eta, are okerrago, horretaz eztabaidatzeko datarik ere ez dago oraindik. Egoera horretan dagoen herrialde bakarra da.

Gure herrialdean argi eta garbi ikusten ari gara zer nolako arazoak dituen EAJk akordioak ixteko eta, baita ere, zelako gabeziak dituen bizkaitarrok pairatzen ari garen egoera sozioekonomiko larriari aurre egiteko ezinbestekoak diren aurrekontuak modu egokian kudeatzeko.

EAJk kudeatzeko gaitasuna duela errepikatzen du behin eta berriro, akordioak lortzeko prestutasun osoa duela, borondateak batzeko gauza dela… eta harro agertzen da beti horregatik. Baina Bizkaiko aurrekontuei dagokienez, eta herrialdeko bigarren indar politikoa garenokin, bi kontaktu baino ez dira egon: lehenengoa, aurrekontuak aurkeztu zituenean; bigarrena, balizko negoziazio bati heltzeari begira. EAJ-k berebiziko garrantzia duen eztabaida ukatzen ari zaie bizkaitar guztiei.

Eta aipatu behar da, testuinguru honetan, EAJk Bizkaiko Batzar Nagusietako Mahaitik kanpo gauzkala oraindik, eta modu horretan erabaki garrantzitsu batzuetatik kanpo utzi egiten gaituela. Abenduaren 28tik bai Jose Luis Bilbao, bai bere aurrekontuak desagerturik daude, eta bitartean puntu batzuk ezagutzen ari gara, adibidez, gehien daukanak gehiago ordaindu behar duen printzipioa eta zerga-politika progresiboa bertan behera utziz.

Are larriagoa da, hala ere, Jose Luis Bilbaoren taldeak akordioetara iristeko erakutsi duen gaitasunik eza, larrialdi egoeretan irtenbideak bilatzeko duen defizita. Lau haizetara beraiek zabaltzen duten ardura eta egonkortasunetik oso urrun, EAJk kromo-trukaketaren aldeko apustua egin du. Arabakoak Bizkaikoen truke, pentsatuz, ziurrenik, beraiek abstenituz gero, PPk aurrekontuak aurrera aterako lituzkeela eta, argazkian Mariano Rajoy eta Carlos Urquijoren alderdiarekin batera agertu behar izan gabe, Bizkaian beraiek arazorik gabe aprobatuko zituztela.

Baina kalkuluak ez zaizkio ondo atera, eta EAJk denbora irabaztea erabaki du. Gernikako osoko bilkura arduragabe eta gardentasunik gabe atzeratu du, eta berriz ere zenbakiak egiteari ekin dio, baina oraingoan ez hainbeste Bizkaiko aurrekontuak onartzeari begira, baizik eta berriro beste kromo-trukaketa bat egiten saiatzeari begira, bide batez EAEko aurrekontuak ere adostu nahian.

EH Bildurentzat, Bizkaiko aurrekontuek sekulako garrantzia dute, tresna garrantzitsuegia da kromo-trukaketa baten menpe jartzeko, jendeari bizkarra emanez, eta are gutxiago egungo egoera sozioekonomikoan. Hori dela eta, dei egiten diogu EAJri, behingoz ager dadin eta arduraz eta gardentasunez joka dezan, akordioak ahalbidetzeko. Eta gure apustua berretsi egiten dugu, aurrekontu sozialen alde, milaka bizkaitar pairatzen ari diren larrialdi egoera honi aurre egin ahal izateko.

Pertsonen zerbitzura –eta ez porlanaren zerbitzura– egon behar duen aurrekontu-eredu bati heltzeko gure prestutasun osoa dugu. Enplegua sortzeko politika aktiboak abian jartzearen alde egiten dugu, Bizkaiko errekuperazio ekonomikoa sustatzeko, eta arreta berezia ipiniz eskualdeetan planen aktibazioan.

Halaber, Gizarte Ekintza Saila indartzearen aldeko apustua egiten dugu. Sail horrek oso aurrekontu eskasa dauka une honetan, eta Menpekotasunaren Legean egindako murrizketak eta Diputazioko zaintza sektoreko lan-baldintza prekarioak ezkutatzen ditu. Eta hori guztia oraindik Bizkaiko azpiegiturarik handienak, SuperSur delakoak, utzi duen zulo ekonomikoa ordaintzen hasi gabe gaudenean, horretan etekina atera duten bakarrak proiektuko konstruktorak izan direlako.

Euskal Autonomia Erkidegoan, lurralde bakoitzeko aurrekontuen etorkizuna argitzen joan da, pixkanaka. Momentuz Gipuzkoan bakarrik lortu da aurrekontuen gaineko adostasuna, Bildu, PSE eta Aralarren artean; Araban, berriz, PPk ez du babesik lortu, eta aurtengo aurrekontu berberak luzatuko dira. Beraz, Bizkaia da oraindik aurrekontuen gaineko eztabaidarik izan ez duen lurralde bakarra. EH Bilduren ustez, kezkatzekoa da eta arduragabea iruditzen zaigu urtea amaitzear dagoen honetan eztabaidarako datarik ere ez izatea.

Hasiera batean, aurrekontuen inguruko eztabaida abenduko azken aste honetan egitea  aurreikusita zuten Batzar Nagusietako talde guztiek. PNVk, baina, eztabaida hori atzeratzea erabaki du. Nabarmendu nahi dugu PNVk ez duela atzerapen horren inguruan inolako azalpenik eman eta ez duela argitu nahi izan atzerapenerako zein motibo dituen. Bizkaiarentzako aurrekontuen eztabaidak duen garrantzi itzela kontuan hartuta, ezin dugu ulertu PNVren ilunkeria eta informazio falta.

EH Bildutik uste dugu bizkaitarrek lehenbailehen behar dituztela gizarte egoera larri honi erantzungo dioten erabakiak. Beharrak geroz eta handiagoak dira, eta ezinbestekoa da horiei ahalik eta azkarren aurre egitea. Aurrekontuek helburu horretarako erreminta izan behar dutela uste dugu, hain zuzen. Horrexegatik, Bizkaiko Aldundiari eskatzen diogu aurrekontuen gaineko eztabaida gehiago ez atzeratzeko eta lehenbailehen deitu dezala osoko bilkura.

Bizkaiko Aldundia, ordea, eztabaidari heldu beharrean, epeak luzatzen ari da. Bizkaiko interes orokorraren gainetik alderdi interesak lehenetsi ditu, PNVk eta argi gelditu da batzuek aldarrikatzen duten ardura instituzionala noraino iristen den. Era berean, Arabako aurrekontuak onartu gabe gelditu ostean, ikusten ari gara  akordiorako gaitasuna aldarrikatzen dutenek zenbaterainoko zailtasunak dituzten erakundeen arteko kromo aldaketa aldapan gora ipintzen zaienean. Kontrako adibidea Gipuzkoan daukagu; tokiko errealitatea soilik ardatz hartuta Bildu akordiotara heltzeko kapaz izan da, eta aurrekontuen egonkortasuna bermatzea lortu du. Gainera, justizia sozialean oinarritutako aurrekontuak aurrera ateratzea lortu du.

Bizkaiko Aldundiak denbora irabazi nahi duela begi bistakoa da, PNVk Bizkaian akordioak lortzeko dituen zailtasunak medio. Bi osoko zuzenketen eztabaida ekidin nahi du PNVk, bai Bilduk eta bai PSEk aurkeztu dituzten zuzenketak hain zuzen, bere ahultasuna ahalik eta gehien disimulatzeko. Jokamolde horren atzean Eusko Legebiltzarreko aurrekontuen negoziazioa egon daiteke eta EH Bildutik adierazi nahi dugu guztiz onartezina dela bizkaitar guztion aurrekontuak beste erakunde batzuetako negoziazioen menpe jartzea. Arduragabekeria eta errespetu falta itzela da Bizkaiko baliabide ekonomikoen erabilera irizpide horien araberakoa izatea.

Berriz azpimarratu nahi dugu: EH Bildu prest dago gizarte eskubideak erdigunean ipiniko dituen aurrekontu eredu bati buruz hitz egiteko. Politika pertsonen zerbitzura jarriko duen ereduaz ari gara eta ez porlanaren alde eta zenbait interes partikularren alde egingo duen aurrekontu ereduaz. PNVk beste bilera batera deitu ez gaituen arren, guk norabide horretan segiko dugu lanean, gizarte eragile, sindikatu eta baita alderdi politikoekin ere. Hilabete honetan bilera errondak egin ditugun bezala, aurrerantzean ere bide beretik jarraituko dugu aurrekontu sozialak aldarrikatzeko helburuarekin.