Maite Asensio Lozano > Berria

Ez da lanaren aurkako erasoa soilik; bizitzaren aurkakoa da». Amaia Perez Orozko ekonomialari feministaren esaldi horrek ondo laburbiltzen du aurtengo Martxoaren 8an emakumeek kalera aterako duten kezka: finantzen krisia eskubideen krisi bihurtzen ari da. Izan ere, lurrikara ekonomikoa hasi eta lau urtera, eskubideen lorpenean atzera egiteko arriskua inoiz baino handiagoa da, eta horrek, andreen kasuan, bizimodua bera auzitan jartzea dakar.

Kapitalismoak oinarrian duen egiturazko kontraesana jarri du agerian ekonomia feministak: kapitala pilatzearen eta bizitzari iraunaraztearen arteko gatazka. Bi prozesuok bateraezinak direla ikusarazi du finantza sistemaren eztandak, Perez Orozkoren ustez: «Kapitala pilatzeko prozesuak pertsonen beharrak asetzeko prozesua erabiltzen du, etekin ekonomikoak lortzeko: bizitzak inporta du, etekin horiek eratzeko modua ematen duen neurrian, baina bizitza bera ez da helburu bat, bitarteko bat baizik, eta batzuetan, oztopo bat ere bai».

Gatazka hori ez ezik, bi prozesuotatik bat lehenesteko beharra ere azaleratu du krisiak. Gobernuen hautua izan da aurrerantzean ere kapitala pilatzea. «Merkatuaren tresnek gaizki funtzionatzen dute, bizitzari eusteari dagokionez. Logikoena litzateke tresna horiek aldatzea, baina badirudi ezin direla egitura horiek auzitan jarri». Ekonomialari feministaren esanetan, gizartea ez dago kezkatuta finantza merkatuetako desorekekin, baizik eta politikak eman duen erantzunarekin, «desoreka hori orekatzeko, bizi-baldintzak eta bizitzaren iraunkortasuna arriskuan jarri delako».

«Hain da agerikoa, ezen esateak demagogikoa ematen baitu», erantsi du. Baina argazki horretan emakumeek duten lekua oso argigarria da: «Kapitalaren pilaketa bermatzeko erantzukizun soziala badago, baina ez bizitzaren iraunkortasuna bermatzeko. Hori konpontzeak ez gaitu kezkatzen». Baina doitze hori etxeetan gauzatzen da; emakumeek egiten dute, haien gain erortzen delako bizitzari iraunarazteko ardura. «Erantzukizuna feminizatzen da, eta ikusezin bihurtzen: hitz egin nahi ez dugun eta gatazkarik sortzen ez duen esparruan uzten da».

Bada, sistema hori haustea izan da feminismoaren aldarrietako bat, baina emakumeen eta gizonen arteko desberdintasunak betikotzeko arriskua ekar dezakete, besteak beste, Espainiako Gobernuak bultzatutako azken lan erreformak eta murrizketa sozialek. «Emakumeoi ondorio bikoitzak ekarriko dizkigute, berez egoera kaltetuago batetik abiatzen garelako», adierazi du Zaloa Ibeas LABeko Emakumeen saileko arduradunak.

Izan ere, sindikatuek antzeko diagnostikoak egiten dituzte urtero. Andreen langabezia tasa gizonena baino handiagoa da, baina langabezia sari txikiagoa jasotzen dute, eta soldatak ere %27 apalagoak dituzte. Aldi baterako kontratu gehiago eta mugagabe gutxiago egiten zaizkie, eta andreek betetzen dituzte ia lanaldi partzial guztiak.

«Krisia txarra da enplegua galtzen dutenentzat, baina enpleguari eusten diotenentzat ere bai, prekarizatzen delako», azaldu du Mertxe Larrañaga EHUko Ekonomia irakasleak. Krisiaren bilakaerari erreparatuta, aldiz, ondorio batzuk neurtzea zaila dela onartu du: «Oraingoz ezin da frogatu, baina badirudi emakume batzuk lan merkatuan sartu direla, krisiak behartuta. Horrekin lotuta, emakume gazteak lan merkatura sartzeko erritmoa moteltzen ari da, eta emakume heldu edo zaharragoena, azkartzen».

Eta jokaleku horretan, nola eragingo du Hegoaldean berriki onartutako lan erreformak? Ondorio nabarmenena lanaldi partzialaren alorrean antzemango dela iragarri dute sindikatuek. Orain, kontratu partzialak bultzatzeaz gain, lan baldintzak ere ezarri ahalko dituzte enpresaburuek; besteak beste, beharginak aparteko lanorduak egitera behartu ahal izango dituzte. «Ez du zentzurik. Lanaldi partzialari ordu gehiago jarriz gero, ez da lanaldi partziala», ondorioztatu du Jone Bengoetxea ELAko Emakumeen arloko arduradunak.

Bateragarritasunaren aurka

Andrazkoak dira halako kontratuak dauzkaten langileen %70 Euskal Autonomia Erkidegoan, eta %85 Nafarroan. Izan ere, lan mundua eta bizitza pertsonala bateratzeko onartu ohi dute emakumeek lanaldi mota hori, Ibeasen hitzetan, «zerbitzu publiko eta bateratze neurririk ez dagoelako». «Ez da boluntarioa, batzuetan ez dutelako beste aukerarik izaten», berretsi du Bengoetxeak. Nafarroan, esaterako, zaintzarako lanaldi murrizketen %98 emakumeentzat dira.

Bateragarritasunean zuzenean eragiten duten beste hainbat puntu eraldatzeko ahalmena ere enpresarien esku egongo da, hala nola zaintzarako zenbat lan ordu murriztea. Baina, horrez gainera, sindikatuek ohartarazi dute andreak kaleratzeko arrazoi bihur daitekeela bateragarritasuna, adibidez, absentismoz mozorrotuz.

Kaleratzeak «arbitrarioki» egin ahal izaterekin batera, negoziazio kolektiboa mugatu izana atzerapausoa dela esan du Bengoetxeak: «Soldatak parekatzeko, bateratzea errazteko, sexu jazarpenari aurre egiteko… Berdintasun planetan edo lan itunetan lortu diren neurriak galtzeko arrisku itzela dago». Oso kezkatuta agertu da, galera horiek «ia ikusezinak» izango direlakoan, «kostu politikorik gabeak». Izan ere, oso zaila izango da horiek zenbakitan jartzea, estatistiketan agertzea: «Hitzarmen bat negoziatzerakoan, nola ukitzen duzu berdintasuna klausula zehatzetan? Nola neurtzen duzu diskriminazioa? Egiturazko arazoak ez dira ia ikusten».

Baina, lan erreformak ez ezik, krisia hasi zenetik planteatu diren murrizketa gehienek ere eragin handiagoa izan dute andrazkoengan: Espainiako Mendekotasun Legearen aplikazioa atzeratzea, gutxieneko soldata izoztea, funtzio publikoko lantaldeak ez handitzea… Neurrion atzean, emakumeak lan merkatutik ateratzeko arriskua ikusten dute sindikatuek. «Erantzukidetasunik ez dagoen neurrian, emakumeek bateratzen dute, eta hautatzera behartuko dituzte: enplegua ala zaintza», iragarri du Feli Piedra Euskadiko CCOOko Emakumeen idazkariak. Hain justu ere, CCOOk eta UGTk PSOEri eskatu diote genero diskriminazioa argudio gisa sartzea, lan erreformaren aurka prestatzen ari den Konstituzioaren aurkako helegitearen barruan.

Sindikatuen iragarpen horren lehen urratsak agertu dira jadanik. Mertxe Larrañagak azaldu duenez, ohikoak dira merkatuaren eta etxearen arteko lan trukeak: «Egoera ekonomikoa ona denean, jendearen bizi-kalitaterako beharrezkoak diren lanak merkatura ateratzen dira: etxetik kanpo bazkaltzen dugu, norbait kontratatzen dugu garbiketarako…». Eta egoera ekonomikoa okertzen denean, alderantziz, «produkzioa merkatutik eta estatutik etxera mugitzen da».

Beraz, etxeko eta zaintza lanen zamak lan merkatutik aterako ditu andreak? Asmoa, behintzat, badago, Ibeasen iritziz: «Ez dugu inoiz enplegua edukitzeko eskubidea bermatuta izan, merkatuaren interesen arabera egon gara bertan; beraz, enplegua falta denean, gu gara lan merkatutik kaleratzen lehenak». Larrañagak, ordea, ez du uste irteera masiboa izango denik: «Aurreko krisietan ere espero zen, baina ez zen gertatu. Lan merkatuan andreen presentzia sendotuta dago». Erdian geratu da Bengoetxea: «Kaleratzea neurtua izango dela uste dut; halako neurrietan programatuta egoten da txirotzea».

Eskubide ekonomikoak galtzeko aukera, hala, argiago ikusten dute denek. Larrañaga: «Lanaldi partzialaren aldeko apustua egingo da, eta arriskua da lanaldi hori emakumeentzat bakarrik geratzea». Hortik prekarietaterako eta desberdintasunerako bidea zuzena da, «enplegu partzialek soldata partzialak dituztelako, eta mailaz igotzeko oztopoak». Ibeasek gogorara ekarri du andreen jarduna «osagarritzat» jo izan dela etxeko ekonomietan, «eta horrek autonomia ekonomikoa eskuratzea eragotzi digu, mendekotasun egoeran kokatu gaitu».

Abagune horretan betikotzea erraz ikusten du Bengoetxeak, gizartean beldur handia dagoelakoan eta izuak jarrera kontserbadoreenak azaleratzen dituelakoan: «Krisi garaietan ateratzen dira fundamentalismo guztiak, eta hor, emakumeak galtzaile gara». Eta politika atzerakoiak nagusi diren garaietan, berdintasun politikak ere arriskuan daudela sinetsita dago: «Orain Espainian agintean daudenek esaten dute berdintasun politikak luxu bat direla, ez beharrizan bat. Horrekin batera etorriko da, adibidez, abortatzeko eskubidea murriztea».

Erantzuna feminismotik

Borroka feminista indartzea eta emakumeen aldarrikapenak sindikatuetan uztartzea ezinbesteko dute Ibeasek eta Bengoetxeak irtenbideari begira. Baina errealitateak dio feminismoek aurkeztutako alternatibetatik oso urrun daudela gobernuen erantzunak. «Politikek egungo norabidean jarraitzen badute, krisia larriagotuko da, dimentsio guztietan: prekarietatea, zaintzaren krisia, krisi ekologikoa…», ohartarazi du Amaia Perez Orozkok.

Baina krisi ekonomikoa eraldatzeko aukera gisa ikusten du oraindik ekonomialariak. «Gatazka azaleratu da, eta sistema auzitan jartzeko aukera eman digu». Zirt egin ordez zart eginez gero, konponbiderik txarrenetan onenarekin geratzearen beldur ere bada: «Kapitalismo ona eta txarra daudela sinestarazi nahi digute, produktibitatearen diskurtsora itzuliz. Guretzat hori ez da nahikoa».

Alternatibako bozeramaile Ana Etxartek indarkeria matxistaren aurkako lege aurreproiektua alboratu izana ontzat jo du, “Eusko Jaurlaritzako teknikariak eta talde feministak aurka zituen arren, Herrizaingo Sailak tramitatzeko asmotan kosta ahala kosta ibili izan delako, Lakuaren gaurko iragarpenera arte, egitasmoa onartzeko klima politikorik zein adostasunik ez dagoela argudiatuta.

Etxartek azpimarratu duenez, aurreproiektuaren kontrako kritika gehienak ”beharrezkoa ez den legea” onartu nahi izatetik datoz, emakumeen elkarteek aurkeztu zituzten alegazioetan jasotzen denez, egungo legea garatzearen aldekoak baitziren, “inoiz ez du adostasunik izan Ares buru duen sailak indarkeria matxistaren biktimak politikoki errentagarriak bilakatzea beste asmorik ez zuelako lege honen bitartez”. Horretarako, emakumeen kontrako indarkeria segurtasun publikoaren arazo gisa jorratzeko asmoa zuten, “konponbidea bide polizialetan egongo bailitzan eta berdintasun politikak alde batera utzita”.

Alternatibako bozeramaileak gogorarazi duenez, indarkeria matxista gizon eta emakumeen arteko desberdintasunen “adierazpenik bortitzena da, baina ez bakarra”, hartara, “indarkeria emakumeen diskriminazioarekin eta zapalkuntzarekin zerikusirik izango ez balu bezala jorratzea atzerapauso larria litzateke”. Horregatik, Eusko Jaurlaritzari galdegin dio lege aurreproiektua “bertan behera utzi ez ezik, behin betiko ahaztu dezala”. Erakundearen ahaleginak eta baliabideak, aldiz, “indarkeria matxistaren zergatiak eta sintomak identifikatzeko politikei bidera ditzala eskatu dio, berdintasun politikak garatu eta inplementatzeko”.

Alternatibako bozeramaile Ana Etxartek indarkeria matxistaren aurkako lege aurreproiektuaren kontra mugimendu feministek eta Lakuako teknikariek eginiko kritikekin bat egin du gaur, “Aresen sailak kosta ahala kosta  aurrera atera nahi du, Eusko Jaurlaritzaren baitan zein kanpoan gehiengo zabalaren iritziaren aurka”. Etxarteren ustez, “ez da beharrezkoa lege berri bat” egitea, egungoa garatzea baizik, emakumeen elkarteen alegazioetan jasotzen denez: “Herrizaingo Sailak protagonismoa besterik ez du nahi, indarkeria matxistaren biktimen arretan egiten duenarekin nahikoa ez duenez, orain politikoki errentagarriak bilakatu nahi ditu”.

Alternatibak “akats deitoragarria” deritzo emakumeen kontrako indarkeria segurtasun publikoaren arazo gisa jorratzeari, konponbidea bide polizialetan egongo bailitzan. Etxartek gogorarazi duenez, indarkeria matxista gizon eta emakumeen arteko desberdintasunen “adierazpenik bortitzena da, baina ez bakarra”, hartara, “indarkeria emakumeen diskriminazioarekin eta zapalkuntzarekin zerikusirik izango ez balu bezala jorratzea atzerapauso larria litzateke, eta berdintasun politiken alde lan egin duten pertsona guztien kontra egitea, Herrizaingo Sailak aferaren erdigunetik kendu nahi baititu” .

Etxartek, azkenik, Aresen sailaren menpe dagoen Genero Indarkeriaren Biktimentzako Zuzendaritzari lege aurreproiektua bertan behera uzteko exijitu dio eta, era berean, Eusko Jaurlaritzari  indarkeria matxistaren zergatiak eta sintomak identifikatzeko politikei behar beste baliabide emateko eskatu dio, berdintasun politikak garatu eta inplementatzeko, “bide polizialetatik bakarrik nekez lortu daitekeena”.

Maite Asensio > Berria

Sakelakoaren txirrinak esnatzen du egunero Uxue: «Egun on, printseza!», agurtzen du Jonek. Mutil-lagunaren lehen SMSak irribarrea aterarazi dio. Laster jasoko du bigarrena, matematika klasean, irakasleari buruz: «Ez da batere tontoa. Zer edo zer egiten badizu, ikusiko du». Handik gutxira, barkamena eskatuko dio: «Badakit ez didazula minik egin nahi, neska ona zara». Arratsaldean, ikasgelatik ateratzean, bila joango zaio: «Sorpresa! Insti aurrean nago. Ez zara Oier tontoarekin hitz egiten egongo, ezta? Etorri, etxera lagunduko zaitut». Afalorduan ere Jonen berri izango du: «Ez egin beste planik. Jarri polit niretzat». Eta gauean zain egongo da Uxue, mutil-laguna noiz helduko; Jonek kale egingo dio, eta, gezurretan, ama ospitaleratu dutela esango dio, lagunekin parrandan ibili dela ezkutatzeko. Azkenik, Uxuek harremana moztean helduko dira Jonen mehatxuak: «Ni ez nau inork uzten! Kontuz ibili: nirekin ez bazaude, ez zaude inorekin».

Urtxintxa eskolak plazaratu berri duen Egun on printzesa! film laburraren pasarte horretan ez dago zaplaztekorik, ezta kolperik edo jipoirik ere, baina bai indarkeria sexista. Nerabe eta gazteen harreman afektiboei buruz egindako azterlanek ohartarazi dute erlazio horietan ere badela indarkeria; baina emakume gazteak konturatzen al dira jasaten dituzten bortizkeria egoerez?

«Indarkeria fisikoa erraz identifikatzen dute, baina oso urrun ikusten dute, helduen arazoa balitz bezala; aldiz, fisikoa ez den hori antzemateko adierazlerik ez daukate», laburbildu dute Amagoia Osinalde eta Ibai Fresnedo Urtxintxa eskolako kideek. Fisikoa ez den hori indarkeria psikologikoa eta soziala dela erantsi dute, «oso sotila». Horregatik, Jon ez da fisikoki ageri filmean. «Erasotzaileei buruzko soslai jakin bat dute neskek, hedabideek sortua: etorkina dela, oso izaera bortitza duela… Film laburrean, bere aurpegia ez erakutsiz, sotiltasun hori nabarmendu nahi izan dugu: bera ez, baina bere indarkeria bai ikus daiteke», zehaztu du Osinaldek.

Nerabezaroan jadanik eragina dute genero rolek eta estereotipoek: neskak maitekorrak eta ulerberak dira, eta mutilak ausartak eta oldarkorrak. Beraz, horien arabera ezartzen dira, haien arteko harreman afektiboetan, batzuen eta besteen funtzioak. Hala, Espainiako Emakume Progresisten Federazioaren ikerketa baten arabera, gazteen %80k uste dute bikote harremanetan mutil-lagunari atsegin eman behar diola neskak; %40k diote neska-laguna babestu behar dutela mutilek; %60k normaltzat dituzte zeloak.

Ondorioa kezkagarria da: gizon gazteek bikotekideak kontrolatzeko joera agertzen dute, eta emakumeek, men egitekoa. Urtxintxako hezitzaileek ere antzeman dute 14 eta 18 urte arteko gazteekiko solasaldietan: «Neskek ez diote garrantzirik ematen mutilen kontrolari».

Izatez, neskek sarri uzten diete eskuko telefonoa begiratzen, edo Interneteko sare sozialetako pasahitzak ematen dizkiete. «Gurasoei, aldiz, ez diete uzten, eremu pribatuak direlako. Gurasoekin botere harreman bat dagoela ikusten dute, eta haiekin pribatutasuna defendatu beharrean sentitzen dira», azaldu du Fresnedok: «Baina mutil-lagunak berdintzat dituzte».

Emakumeen askatasuna eta erabakiak ez errespetatzea dakar, baina. Horren seinale da neskak euren lagun taldetik atera nahi izaten dituztela mutilek. «Beldur dira neska-lagunaren adiskideen eraginaz: agian esango diote mutila nolakoa izan den aurreko harremanetan, egoeraren bat salatuko dute…», adierazi du Fresnedok. Hala, praktikan, espazio propiorik gabe geratzen dira emakume gazteak: «Disposizio osoa dute mutil-lagunarekin egoteko, eta uko egiten diote hainbat gauzari. Mutilek ez dute hainbeste sakrifikatzen, eta neskek, dena». Osinaldek erantsi du emakumeei asko kostatzen zaiela indarkeria sozial hori antzematea, «uste dutelako ez daukatela kuadrillarekin egoteko gogorik».

Hezitzaileek diotenez, mutilek xantaia emozionala erabiltzen dute jokabide horiek justifikatzeko. Film laburrera jo dute adibide bila. Uxue haserretzen denean, Jonen xantaia jasaten du: «Zu gabe ez naiz ezer. Beti nire hanka sartzeak barkatzen dituzu»; «hau egiten badidazu, ezingo dut bizi»… Era berean, Jonek ez ditu gustuko Uxueren lagunak: «Ez dira zuretzako konpainia ona». Baina mutilak bere adiskideekin egon nahi duela aldarrikatzen du: «Ezin al naiz lagunekin egon?».

Indarkeria psikologikoaren beste aldagaietako bat aitortzarik eza dela azaldu dute Urtxintxa eskolako kideek. Mutilek egiten duten guztiari buruz hitz egiten da, eta goraipatu egiten zaie; neskei, ordea, ez zaizkie ahaleginak aitortzen, eta, aipatzekotan, kutsu ezkorra erabiltzen da. Osinaldek adibide argia jarri du: «Polit jartzeko eskatzen dio mutilak neskari, baina gero ez dio esfortzu hori eskertzen, berez hala izan beharko balu bezala: eder egon beharra naturalizatzen dute, eta hor botere harremanetik jokatzen dute mutilek». Baina gizonen «moral bikoitza» azaleratzen da hor: «Neskak eder nahi dituzte, baina haiengandik hurbil; eta ederregi egonez gero, jeloskor jartzen dira».

Bortizkeria horren seinale, aitortzarik eza horrek emakume gazteen autoestimuan eragiten duela gaineratu du Fresnedok: «Neskak ez dira euren buruari buruzko ezaugarri positiboak esateko gai, eta, aldiz, negatibo asko bururatzen zaizkie». Mutilekin ez dute halakorik antzeman.

Maitasun ikasia

Hori guztia, baina, lehenagotik datorren prozesu baten ondorio da: «Maitatzen ikasi egiten da». Maitasuna eta nerabeak genero ikuspegitik aztertzen ari da Irantzu Fernandez EHUko antropologoa; haren ustez, maitasun erromantikoaren ereduak eragin handia du gazteengan eta, beraz, haien arteko harremanetan sor daitezkeen indarkeria egoeretan: «Maitasunaren sozializazioaren bitartez, genero ezberdintasunak bermatzen dira».

Ondorio horretara heltzeko, 12 eta 14 urteko nerabeek maitasunari buruz dauzkaten diskurtsoak eta praktikak aztertu ditu, eta alde nabarmenak antzeman ditu nesken eta mutilen artean. Maitasuna poztasunarekin lotzen dute denek, baina neskek beste emozio bat eransten diote: sufrimendua. Horrek sufritzeko prestasuna dakarrela nabarmendu du Fernandezek: «Uste baduzu eta txikitatik barneratu baduzu maitasunean sufrimendua dagoela, sufrimendu hori pairatzea maitasunaren berezko parte balitz bezala biziko duzu».

Baina nondik dator maitasunaren eta sufrimenduaren arteko lotura hori? «Neskentzat, eta batez ere nerabezaroan, maitasunaren inguruko ikasketa prozesu itzela dago prestatuta: aldizkariak, pelikulak eta aktoreak, musika eta abeslariak…».

Batzuek eta besteek kontsumitzen duten kultura produkzioari begiratu besterik ez dago. Twilight saga aipatu du Fernandezek: «Gizon protagonistek rol bera dute beti: politak dira, indartsuak, gaizto edo bihurriak, arrisku egoeretan neska babesten eta salbatzen dute, baina maitasun ezinezkoa da».

Neskak emakumezko protagonistekin identifikatzea eta gizon soslai hori desiratzea dute helburu produktu horiek. Baina mutilek ez dituzte horrelakoak kontsumitzen. «Telebista dibertitzeko ikusten dute: marrazki bizidunak, kirolak… Inoiz halakoren bat ikusten dute, baina sexuaz ikasteko, edo motor lasterketa bat agertzen delako».

«Mutilek ez daukate maitasunaren ikasketa prozesu hori». Beraz, haien diskurtsoan ez da sufrimendurik ageri maitasunari lotuta eta, galdetuta ere, ukatu egiten dute halakorik dagoenik. Aldiz, urduritasuna eta jeloskortasuna aipatzen dituzte. «Maitasuna jabetza terminoetan ulertzen dute mutilek: neskak eduki edo lortu nahiko lituzketela esaten dute», azaldu du Fernandezek.

Hain justu, «harraparia» da, Itziar Canteraren ustez, «arrakastaren eredu maskulinoa». Deustu eta San Inazioko Modulu Psikosozialeko (Bilbo) psikologoa da, eta, besteak beste, emakumeekin lan egiten du. Gazteen aurkako indarkeriari buruz orain bi urte egindako azterlanean ondorioztatu zutenez, «gazteen arteko erakarpen ereduak ere ez dira parekideak». Canterak aipatutako harrapariak, gaizto itxura duten mutilak, «ikono erotikoak» dira neskentzat, eta mutil horiek neska «otzanak» bilatzen dituzte.

Hori dela eta, lehen bikote harremanetan neska batzuk ama bihurtzen direla uste dute Urtxintxa eskolakoek. Cantera «emakumeen guztiahaltasunaz» mintzatu da: neskak konturatzen dira mutil-lagunen ezaugarri batzuk ez dituztela gustuko, baina, harremana moztu ordez, bikotekidea eraldatzea lehenesten dute. «Neskek pentsatzen dute: ‘Maite badut, dena jasango dut, eta aldatzea lortuko dut’».

Ildo horretan, psikologoak azaldu du maitasun erromantikoaren ereduak mezu desberdinak igortzen dituela generoen arabera: «Ustez, politena dena ematea da, baina gizonek ez dute hala planteatzen. Emakumeen maitasunak ez du elkarrekikotasunik eskatzen, eta, ondorioz, bakarrik egindako bidaia da: maitemintzen naiz, dena ematen dut, neure burua engainatzen dut ez dudalako onartzen bestea ez dela dena ematen ari, ez naiz gai konpromisoa eskatzeko… Ez da parekidea».

Nerabezaroaren ajeak

Azken batean, gazteen bikote harremanetan indarkeria adierazten duten jokabideak aztertzean, eragile guztiak bat datoz diagnostikoan: helduen harremanetako jokabideak errepikatzen dituzte gazteek. Berdintasun faltsuak, gainera, ez du laguntzen, Canteraren aburuz: «Indarkeria ukatzen ari gara; hala, gazteei transmititzen diegu gizarte demokratiko eta parekide batean gaudela. Horrek emakume guztiok jartzen gaitu arriskuan».

Baina zerk egiten ditu berezi nerabezaro eta gaztaroko amodioak? «Nerabezaroan, gazteek helduen espazioan debutatzen dute», xedatu du psikologoak. Espazio berri horretan abiatzen diren bikote harremanak ere kualitatiboki desberdinak direla erantsi du: «Ez dago intimitaterako toki argirik, eta, beraz, denbora eta bizikidetza gutxiago dago. Indarkeria zantzuez konturatzea zailagoa da».

Gazteen bilakaera pertsonalak ere eragin handia du: «Nortasun indibidualak ez dira oso sendoak. Taldean sostengatzen dira, baina taldeen identitateak oso zurrunak dira: gizarte matxista eta patriarkalaren alde estereotipatuena hartzen dute».

Hartara, emakume gazteak desabantaila ugarirekin sartzen dira espazio horretan. Mutilekin ez bezala, nesken sexu desioa auzitan jartzen dela salatu du Canterak: «Horrek segurtasunik eza eragiten die, eta irudiaren bidez frogatu behar dute besteek espero bezain onak direla». Gakoa, haren ustez, kontzientzia hartzean dago. Neskek ohartu behar dute hori ez dela askatasuna: «Botere gehiago eman behar diegu, ausardia, balioa, aitortza. Baimena eman behar diegu beren gorputzari entzuteko eta gustuko ez dituzten egoerak geldiarazteko».