Denbora dago jokoan/ Esazu. Esazu/ Unibertsoa istorioz osatuta dago, ez atomoz”. Muriel Rubeyser olerkari feministak idatzi zuen olerki hau, geroago Eduardo Galeanok berera ekarri zuena. “Txoritxo batek esan dit pertsonak ez gaudela atomoz eginak, istorioz baizik”. Eta biek ere arrazoi. Izan ere, pertsona bakoitza unibertso bat gara, eta unibertsoa bezala, diote, etengabe zabaltzen ari gara; hasierako Leherketa Handiaren ostean. Badira diotenak, unibertso bat baino unibertso desberdinak daudela, Multibertsoa. Eta badira diotenak ere zabaltze hori halako batean gelditu eginen dela eta unibertsoa inplosionatzen hasiko dela, hasierako egoerara itzuli arte; eta ondoren berriro lehertu, sortze eta agortze mugimendu eternalarekin.

Eta ez ote gara hori pertsonak ere? Istorioz osatzen joaten gara, handitzen, zabaltzen; une batean, berriz, gure baitan biltzen gara, istorioetan pilatzen gara. Halako batean, ordea, istorioak berriro askatzen hasten dira, beste
batzuen ahotan. Orduan, oroimena bihurtzen gara. Eta kontatzen gaituenaren unibertsoa gara eta hor diraugu. Besteen hitzetan gara.

Kontatzen dugunean gure eta norbaiten unibertsoa zabaltzen dugu. Kontakizunek egiten gaituzte pertsona, izana ematen digute, alde batetik bestera mugitzen gaituzte eta besteekin lotzen. Mikel Martin laguna joan zaigu, baina bere oroimenak gure istorioetan bizirik iraungo du kontatzen jarraitzen dugun artean. Isilik egotea ez da aukera bat, Mikelek esango zukeen bezala. Eta unibertsoa bihurtuko da gure unibertsoan.

GARAn publikatua

Esaera zaharra eta ezaguna da: “Izena duen guztia bada”; bestera esanda, izendatzen ez den hori ez da existitzen. Agian horregatik eman ohi zaio esateari nolabaiteko izaera magikoa. Karibe aldean esan ohi da ipuinak gauez kontatu behar direla, gauean bizi baita sakratua dena. Garmendia Larrañagak bildutako ipuin batean, gizon bat sorginduta gelditzen da liburu bat irakurtzean; liburua saltzean sorginkeria amaitu zen. Kutunetan haurren babeserako idatzizko formulak gordetzen ziren: ‘‘Inguma ez nago hire beldur/ jesus eta maria ditiak lagun/ zeruan izar lurrean hare/hek guztiak kondatu arte/ ez nigana ager’’.

Izendatzen ez dena, ordea, inexistentziara kondenatzen da. Izenak desagerraraztea euren memoria desagerraraztea da. Azken urteetan migrazio politiken ondorioz hildako eta desagertutako milaka pertsonak zenbakietan geratzeko arriskuaren aurrean, euren izenak gogoraraztea ezinbestekoa da, izendatuz oroimena indartzeko. Aurrekoan Behobian/Pausun egon ginen, Bidasoan eta Tarajalen hildakoen oroimena ekartzen, euren izenak ekartzen, izana izan dezaten:

Larios Fotio, Nana Roger Chimie, Ousman Hassan, Samba Baya, Ibrahim Keita, Abdouraman Bah, Mohamed Kemal, Jeannot Flame, Youssouff, Blaise Fochin, Yaya Karamogo, Faycal Hamadouche, Abdulaye Koulibaly, Tessfit Temzide, Ahmed Belhiredj, Ibrahima Diallo, Yves Martin Bilong, Daouda Mahtma, Luc Firmin Bikai eta beste hainbat.

GARAn publikatua