Rodriguez «Sistema pribatizatu dute, eta pertsonen arreta merkatu»

Gure Alternatibako kide eta EH Bilduren legebiltzarkide Ander Rodriguezi egindako elkarizketa BERRIAn. Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategikoaren zirriborroaren datuak ezagutarazi zituen EH Bilduk duela zenbait egun, eta salaketa bat egin zuen: gizarte zerbitzuen «pribatizazio progresiboa» gertatzen ari da. Legebiltzarkideak ohartarazi du instituzio publikoek zerbitzuari lotutako laguntza ekonomikoak egonkortzeko apustua egin dutela, eta uko egin diotela adinekoen eta mendekoen zaintzari.

Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategikoaren Ebaluazioan jasotako datu ofizialak mahai gainean jarri dituzue. Zer diote?

Datuek bere gordintasunean agerian uzten dute 2011tik 2018ra sare publikoaren garapena eten egin dela, eta txekeen aldeko hautu politiko bat egin dela. Datuak oso argiak dira: adinekoen egoitzen sare publikoan eta eguneko zentroetan apenas sortu den leku berririk, eta, kasu batzuetan, eguneko zentroetan, adibidez, lekuak galdu egin dira. Adineko pertsonak artatzeko, txekeen sistema erabili da azken zortzi urteetan gizarte zerbitzuetan. Hau da, muturreko pribatizazioaren aldeko hautu politiko argia egin dute. Txeke zerbitzuen eredua indartzen ari dira, nahiz eta 2014an hartutako akordioak kontrako norabidean jartzen zuen euskal gizarte zerbitzuen sistema.

Zer dira zerbitzuari lotutako laguntza ekonomikoak edo txekeak?

2006ko Mendekotasun Legean herritarrei zaintza jasotzeko eskubidea aitortu egin zitzaien. Baina sistema publikoa ez dago horretarako prestatuta, eta bitarteko bat adostu zen: administrazioek sistema publikoa garatzen zuten bitartean, herritarrari laguntza bat emango zitzaion, merkatu pribatuan zerbitzu hori eros zezan. Bien bitartean, administrazioek sistema publikoa garatu egin behar zuten. Baina hori egin beharrean, datuek agerian uzten dute ardura publikoko sare horren garapena eten egin dela eta txekeak bakarrik ematen direla. Erabilera maltzur bat egin da.

Beraz, behin-behineko tresna bat beharko lukeena egonkortu egin dute administrazioek. Zein asmorekin?

Sistema pribatizatzea eta pertsonen arreta merkatzea. Askoz merkeagoa ateratzen zaielako herritarrari txeke bat ematea, eta hark zerbitzu hori merkatuan erostea. Plan estrategikoaren zirriborroan argi eta garbi agertzen da apustu hori: diote diru gutxirekin egoitzetan leku gehiago ireki dituztela Araban eta Bizkaian. Baina nola? Zerbitzua merkatuz.

Zein ondorio ditu politika horrek?

Demagun nik txeke bat ematen diodala familia bati merkatura joan dadin egoitza baten bila; prozesu horretan, ez dago inolako ardura eta jarraipen publikorik. Osasungintzarekin analogia bat eginda, ongi ulertzen da: gaixo nago, eta medikuak esaten dit larri nagoela, baina txeke bat eman, eta tratamendu garesti hori merkatura bilatzera joateko esaten dit. Horrela funtzionatzen du gizarte zerbitzuak. Zerbitzu txeke horrek funtzionatu ahal izateko, gainera, familiarentzat bideragarria izan behar du ordaindu behar duen aldeak. Eta hori hala izan dadin, kostuak murriztu egiten dira. Nola? Langile kopurua eta haien soldata murriztuta. Araban oso sakona izan da prozesu hori: ratioak kontuan hartuta, sektore pribatuko kontratu bakoitzeko bi kontratu lirateke sare publikoan. Azkenengo urteetan, batez ere Araban eta Bizkaian, ehunka emakume egoitza pribatuetan lanean ari dira sekulako lan kargarekin eta soldata oso apalekin. Adibide bat: Arabako egoitza publikoetako langileek 2.010 euro kobratzen dute, eta sare pribatukoek, aldiz, 980 euro.

Non geratzen da gizarte zerbitzu publikoaren funtzioa?

Egoitza pribatuetan, lehen eta bigarren graduko menpekotasunak artatzen dituzte, eta publikoetan, hirugarren gradua eta profilik konplikatuenak dituztenak. Eta ziklo bat da: lehen eta bigarren mailako mendekotasun graduren bat duen pertsona egoitza pribatuen sarean sartzen da txekearen bidez, bertan jasotzen dituen zaintzak ez dira oso handiak, eta dituen aurrezkiekin ordaintzen joaten da. Urteak pasatu ahala, osasun egoera okerrera doa, eta, aurrezkirik gabe geratzen denean eta negozioa ez denean hain garbia, sare publikora eramaten dute. Menpekotasun handia du ordurako, eta merkatu pribatuan aurrezki guztiak gastatu dituenez, sare publikoak pertsona horren kostuaren %100 bere gain hartzen du.

Errentaren araberako ezberdintasunak handitzen ditu horrek?

Eraiki den sistema paralelo honetan jasotzen den zaintza errentaren araberakoa izaten da. Egoitza pribatuen funtzionamendurako baldintzak oso eskasak dira, eta hain dira prekarioak, non gehiago ordainduz gero zerbitzu hobea jasotzen den. Ez da bakarrik orain arte egindako hautu politikoa, aurrera begirako apustu bat ere bada. Gertatutakoa legeztatu nahi dute, bere balioa eman nahi diote, eta, aurrera begira, prozesu horrekin jarraitu nahi dute adinekoen kasuan. Are: beste sektore batzuetara ere zabaldu nahi dute.

Zein sektoretara?

Adinekoekin finkatu duten eredua bazterketa egoeran dauden pertsonen artara zabaldu nahi dute, eta baita urritasunen bat duten pertsonen artara ere. Hori da planean egiten duten apustua. Oso larria da gertatu dena, baina hemendik aurrera egin nahi dutena askoz ere larriagoa da. Are gehiago egungo testuinguruan, ematen duelako ez dugula ezer ikasi pandemia honetatik. Zaintza ardura publikoaren esparruan kokatu behar da, baina beste muturrera jo dute, txekeak ematera. Madrilen sistema publiko batzuetan gertatu dena hemen ere gertatzen ari da, eta egonkortu, legezkotu eta garatu egin nahi dute.

Pertsonen zaintza eta irabazi asmoak bateragarriak al dira?

Gure ustez, ez. Gainera, errealitateak erakusten du zaintza eskubideak eta irabazi asmoak talka egiten dutela. Izurrian ikusten ari gara. Sistema hau hain muturrekoa da, non ez den inolako jarraipen eta kontrol publikorik ematen, eta, talka hori gertatzen denean, enpresaren jabeak edo inbertsio funts handiek kristoren negozioa egiten dute. Bi hitzetan: ardura publikoari uko egin zaio. Sare publikoa apurka-apurka era subsidiarioan uzten ari dira eta txekeen sistema lehenesten ari dira, merkatu pribatura bideratuta. Sakoneko aldaketa bat ekartzen du horrek: sistema honen bitartez adinekoak ez dira zaintza eskubidearen subjektu, kontsumitzaile hutsak baizik.

Zer proposatzen du EH Bilduk hori aldatzeko?

2014an Gizarte Zerbitzuen Legean islatu zen alderdien arteko akordioa betetzeko eskatzen dugu. Mandatua argi eta garbi da: gizarte zerbitzuen sistema publikoaren alde egin behar da, eta administrazio publikoak zerbitzu hori garatzen ari den bitartean bakarrik eskainiko dira txeke bidezko laguntzak. Datuek, baina, erakusten dute kontrako norabidean sakondu dela. Eztabaida honek publikoa izan behar du, eta norberaren planteamendu politikoa zintzotzea komeni da.

Irakurri BERRIAn

Rodriguez «Alokairuzko etxebizitza merkatu pribatuari mugak jartzeko momentua da»

Gure kide Ander Rodriguezen prentsaurrekoa Eusko Legebiltzarrean alokairuzko etxebizitza merkatu pribatuari mugak jartzeko beharraren inguruan.

Ander Rodriguez eta Unai Fernandez de Betoño legebiltzarkideek alokairuen prezioa mugatzeko lege proposamena erroldatu dute gaur, “alokairuzko etxebizitza merkatu pribatuari mugak jartzeko momentua” iritsi delakoan. Izan ere, “Araba, Bizkai eta Gipuzkoan 115.000 familia alokairuan bizi dira eta prezioek gora egin dute etengabe azken urteotan; hala, egoera oso kezkagarria da hiriburuetan eta hainbat udalerritan, sektore batzuentzat, gazteentzat eta emakumeentzat bereziki, ia ezinezkoa delako etxebizitza bat eskuratzea, etxebizitza eskubidea pertsona guztien oinarrizko eskubidea den arren”.

Jaurlaritzak berak emandako azken datu ofizialak aipatu ditu Rodriguezek: “Alokairu-Merkatuaren Estatistikaren arabera, 2019ko bigarren hiruhilabetekoan alokairu librean sinatu ziren kontratuen errenta, bataz beste, 688 eurokoa zen, hiru urte lehenago baino %10 altuagoa. Eta erreminta zabalago eta eguneratuagoak erabiliz gero, Higiezinen Eskaintzaren Inkesta, adibidez, 2013tik hona % 22koa izan da bataz besteko igoera”.

Fenomeno hau orokorra dela eta beste leku batzuetan alokairuen prezioak mugatzeko neurri legalak jada hartu dituztela azaldu du EH Bilduko legebiltzarkideak. Alemanian eta Frantzian hala egin dute eta Katalunian ere legea onartu zuten irailean helburu horrekin, Pablo Iglesias presidenteorde espainolak erreferentetzat jo duena. Horren harira, Rodriguezek gogora ekarri du PSOEk eta Podemosek alokairuen prezioa mugatzeko mekanismoak bultzatzeko konpromisoa jaso zutela Madrilen sinatutako gobernu programan. Hori dela eta, EH Bilduk gaur aurkeztutako lege proposamena tramitera onartzera dei egin die, “gu ere horixe bera planteatzen ari garelako; alegia, hemen ere eskura ditugun tresna legalak erabiltzea alokairuen prezioen igoerari mugak jartzeko”. Neurri horrek etxebizitza merkatuan prezioak etengabe ez igotzea ere ekarriko du.

Zehazki, EH Bilduren lege proposamenak Euskal Zuzenbide Zibila erabiltzea planteatzen du alokairuen prezioak kontrolpean edukitzeko. Unai Fernandez de Betoñok azaldu duenez, “Euskal Zuzenbide Zibilaren baitan alokairua egon badago araututa, baina bakarrik Landa Eremuetako etxebizitzei dagokienez; gure proposamena haratago doa: landa eremuetara mugatu beharrean, Euskal Zuzenbide Zibilak hiri-errentamenduaren eremua ere arautzeko erabiltzea proposatzen dugu”. Modu horretan, legeak etxebizitza merkatu tenkatua duten eremuak, hau da, azken urteotan alokairuen prezioetan igoera handia izan dutenak, deklaratzeko aukera emango luke. Zonalde horietan errentamendu-prezioen erreferentzia indizea zehaztuko litzateke, bertako alokairuen bataz besteko prezioa eta etxebizitzaren ezaugarriak kontuan hartuta. Erreferentzia indize hori alokairu kontratu berrietan gainditu ezin izango litzatekeen gehienezko prezioa litzateke.

Lege proposamenak identifikatzen ditu zein diren une honetan “etxebizitza merkatu tenkatua duten eremuak, azken bi urteotan alokairuen prezioa %8 baino gehiago igo diren hiriburuetako auzoak”. Hala, Fernandez de Betoñok adierazi duenez, “auzo horietan Jaurlaritzak prezioen erreferentzia indizea ezarri beharko luke eta ezinezkoa litzateke alokairuak hortik gora igotzea”. Honako hauek dira auzoak: Bilbon, Alde Zaharra eta Ametzola; Donostian, Aiete-Lugaritz, Gros–Sagues, Ibaeta-Errotaburu-Berio–Lorea, Intxaurrondo eta Marrutxipi, eta Gasteizen, Aranbizkarra, Ariznabarra, Arriaga-Lakua, Errota, Desamparados, El Anglo, El Pilar, Judimendi, Lovaina, San Cristobal, Txagorritxu eta Zaramaga.

Gaur aurkeztutako ekimena “EH Bilduk egin nahi duen eta egiten ari den oposizio eraikitzailearen beste adibide bat da”, azpimarratu du Ander Rodriguezek. “Legealdia hasi berri da eta jada bost lege proposamen aurkeztu ditugu. Araba, Bizkai eta Gipuzkoako herritarren bizi baldintzak hobetzearekin tematurik gaude eta, horretarako, gure proposamenak gobernuko alderdiekin elkarlanean lantzeko prest ere bagaude. Auzolanean, elkarlanean aritzeko borondatea dutela egia baldin bada, gure lege proposamenak aintzat hartuko dituztela espero dugu”.

EHBildu

 

Rodriguez «Txaloak instituzionalizatzeko gai izan behar dugu»

Gure kide eta EH Bilduren legebiltzarkide Ander Rodriguezi elkarrizketa birusak adinekoen egoitzetan sortu duen egoera larriak, eta osasun eta lan mailan pandemiaren ondoren sortzen ari diren doluzko egoerek agerian utzi diguten pertsona, osasuna eta bizitza duina erdigunean jartzeko beharraren inguruan. ‘Normaltasun berria’ deiturikoa ‘normaltasun zaharraren’ zantzuak hartuz doa eta horrekin errezeta zaharrak azaleratzen dira.  Gehiago irakurri…

Ander Rodriguez «Erresidentzietako 5.000 emakumeen lan baldintzak ez hobetzea erabaki politiko da»

Irailean eremu instituzionalera bueltatu zen gure kide Ander Rodriguez. Pello Urizarrek aspaldi iragarria zuen Legebiltzarra uzteko asmoa eta kargu-uztea gauzatzean, Gipuzkoako zerrendako hurrengoa, Rodriguez, legebiltzarkide bihurtu zen. Gaztetatik aritu izan da militantzia politikoan: 2003an hasi zen Arrasaten zinegotzi, eta 2015era arte aritu da herritarren ordezkari. Alternatibako sortzaileetako bat ere bada. 2011n, Bilduk Gipuzkoan irabazita, Gizarte Politiketako diputatu izendatu zuten. 2007-11 eta 2017-19 urteetan ere izan da BBNNetako kide. Horrez gain, EH Bilduko Politika Sozialeko idazkaria ere bada.

Gehiago irakurri…

X