Bizkaiko araudi fiskala aldatu egingo da urtea amaitu baino lehen. EAJk, PSEk eta PPk akordioa adostu dute horretarako eta bihar hasiko da eztabaidatzen Batzar Nagusietako Ogasun batzordean. Zein dira, ordea, hiru alderdi horien arteko akordioaren ezaugarriak? Nolako sistema fiskala ezarriko dute Bizkaian?

EH Bilduk azterketa sakona egin du Bizkaian proposatzen den araudi aldaketaren inguruan eta atalez atal aztertu ondoren, esan dezakegu EAJk, PSEek eta PPk proposatzen diguten akordio fiskalaren onuradunak errenta altuko pertsonak eta irabazi handiko enpresak direla. Hau da, gehien irabazten dutenek gutxiago ordaintzen jarraitzeko akordioa da aurkeztu digutena.

Ezin zitekeen aldaketa handirik espero EAJrengandik, azken urteetan aldaketa fiskalak egiteari behin eta berriz uko egin diolako EH Bilduk proposatu duen bakoitzean. PP ere ezin genezake imajinatu gehiengo sozialaren interesak babesten eta ez da harritzekoa aberatsenen interesak defendatzen ikustea. Eta eskuineko bi alderdiekin fiskalitatea adosten duen PSErengandik ere ezin zitekeen akordio aurrerakoirik espero, EH Bilduren eredutik gertu dagoela errepikatu duen arren.

Akordioak ez du bilatzen gehien duenak gehiago ordaintzea. Aldiz, gehien duenari gutxiago ordaintzeko bidea ematen dio eta aldi berean, elusio fiskalerako zirrikituak errazten ditu. Baieztatzen ari garena elementu zehatzetan oinarritzen dugu eta elementu horiek azaltzeko, Sozietate Zergari buruz eta Pertsona Fisikoen Gaineko Zergari buruz arituko gara segidan.

Sozietate Zerga

Sozietate Zergarekin hasita, azpimarratu nahiko genuke, foru arau berriak mugarik gabeko kenkariak aurreikusten dituela irabaziak dituzten enpresentzako. Akordioaren defentsa egiten dutenei entzun diegu esaten gutxieneko tipo bat ezarri zaiela enpresei eta irabaziak dituen orok ordainduko duela tipo hori, gutxienez. Baieztapen hori, faltsua da ordea. Ikerketa eta Garapenerako kenkarien bidez, posible da 60 milioi euroko irabaziak dituen enpresak euro bat bera ere ez ordaintzea. Gaur egun ere aukera hori existitzen da.

EH Bildu Ikerketa eta Garapena sustatzeko kenkariak defendatzen ditu eta beharrezkoak direla uste dugu. Baina argi daukagu kenkari horien funtzioa Ikerketa eta Garapena sustatzea izan behar dela eta ez irabazi handiko enpresei zergarik ez ordaintzeko bidea irekitzea, akordio honek egiten duen moduan. EH Bilduk enpresa irabazietarako kenkariei muga ezartzearen aldekoa da kasu guztietan.

Bestalde, Sozietate Zergaren foru arau berriak proposatzen duen puntu larrienetako bat Enpresen Sustapenerako Sozietateei dagokiena da. Figura hori Gipuzkoan desagerrarazi egin zen, enpresa askok elusio fiskalerako bide gisa erabiltzen zutela ebatzi ostean. Alderdi guztiek ikusi zuten figura hori desagerrarazteko beharra eta handik hilabete gutxira Arabak ere ezabatu egin zituen Enpresen Sustapenerako Sozietateak, arrazoi berberarengatik. Bizkaian, aldiz, araudi berriak figura ezabatzen du baina erregimenaren ezaugarriak enpresa guztiei zabaltzea proposatzen du. Hau da, elusiorako bidea enpresa guztiei zabaltzea da proposatzen dena. Arazoa konpondu beharrean, hedatu egiten da, beraz.

Horrez gain, EH Bildutik ulertzen dugu Sozietate Zerga berriak Bizkaiko hainbat enpresa bultzatu ditzakeela produkzioaren zati bat deslokalizatzera. Izan ere, produkzioaren zati bat kanpoan duten enpresei Bizkaian zergarik ez ordaintzeko aukera eskaintzen zaie, baldin eta Bizkaitik kanpo izan dituzten irabaziengatik zergapetzen bazaie. EH Bildutik oso arriskutsu ikusten dugu neurria, ondorioetako bat Bizkaiko enpresek produkzioaren zati bat herrialdetik kanpo eramatea izan daitekeela ulertzen dugulako. Are gehiago, Tubacex edota Incoesa bezalako adibideak horren gertukoak zaizkigunean.

Pertsona Fisikoen Gaineko Zerga

Pertsona Fisikoen Gaineko Zerga proposamenean ere, araudi fiskalak progresibitatearen irizpidea urratzen duela agerikoa da. Esaterako, kapital errentari dagokion atalean, hau da, kapitalak sortzen dituen irabaziei ezartzen zaien tipoari dagokionean, ikusten dugu gutxieneko tipoa, %20koa, 2.500 euroko errenta artekoa dela. Pentsatu dezagun zenbat diru behar den, kapital errentekin bakarri bakarrik, demagun depositu bateko interesekin, urte betean 2.500 euro irabazteko. EH Bildurentzako ez da zilegi depositu txiki bati edo 2.500 euroko irabaziak lortzen dituen bati tipo berbera ezartzea eta horixe da EAJk, PSEk eta PPk proposatzen digutena.

Adierazi nahi dugu foru arau berriaren bidez, Bizkaiak hainbat milioi euro oparituko dizkiola Espainiako Ogasunari. Azalduko dugu nola den posible. Kapital errentei estatuak %21a atxikitzen die eta Bizkaiak, tiporik baxuenean %20 kobratzen du soilik. Bada, %1eko diferentzia hori estatuaren esku geratzen da, ez da Bizkaira itzultzen eta beraz, Espainiako Ogasunari hainbat milioi euro oparituko dizkiogu urtean, araudi fiskal honekin. Hau al da PNV, PSE eta PPk bizkaitarren interesak defendatzeko egiten duten proposamena?

Azkenik, elusiorako beste zirrikitu bat zabalik utzi nahi izan du akordio fiskal honek, baita Pertsona Fisikoen Gaineko Zergan ere. “Stock options” direlakoak, hau da, zenbait enpresa handietan goi kargudunek jasotzen dituzten diru sariak, %50ean zergetatik libre geldituko dira.

EH Bilduren proposamenak

Beraz, azterketa honetatik ateratzen ditugun ondorioak argiak dira. EAJk, PSEk eta PPk sinatu duten akordio fiskalak ez die gizarte interesei erantzuten eta oso urrun gelditzen da fiskalitate justu batek izan behar duen helburutik: gehien irabazten duenak gehien ordaintzea.

Hain justu, kontrako norabidean ematen dira urratsak eta gehien irabazten dutenei gutxiago ordaintzeko bideak irekitzen zaizkie, baita elusio fiskalerako zirrikituak mantenduz ere.

EH Bildutik adierazi nahi dugu Bizkaiarentzat badela bestelako eredu fiskal posible bat. Elusiorako eta iruzur fiskalerako bideak itxi eta zerga sistema progresiboa proposatzen eredua defendatzen du EH Bilduk eta beste lurralde batzuetan egiten den moduan Bizkaian ere posiblea da fiskalitate aurrerakoia aplikatzea.

Horregatik, akordio fiskal honen gabeziak salatuko ditugu biharko batzordean eta gabezi horien aurrean bestelako proposamenak aurkeztuko ditugu emendakin bidez, Bizkaian bestelako eredu bat posible dela argi uzteko.

– EH Bilduk mugarik gabeko kenkariekin amaitu eta kenkari politika arduratsu bat proposatuko du, kenkariei gutxieneko muga erreala ezarriko diena.

– Enpresen Sustapenerako Sozietateen erregimena enpresa guztietara ez zabaltzeko proposamena egingo dugu, dagoeneko Gipuzkoan eta Araban hartutako erabakien norabideari jarraituz.

– Kapital errententzako tipoetan eskala progresibo eta justuagoa proposatuko dugu.

– Estatuko ogasunari milioika euro ez oparitzeko neurriak aurkeztuko ditugu

– Elusio fiskalerako bideak ixteko neurriak proposatuko ditugu, baita “stock options” direlakoen araudian ere.

EHBildu Bizkaia

EH Bilduk Aldundiaren aurrekontu proposamena baloratu du gaur. Batzarkide taldeko bozeramaile Irune Sotok salatu duenez, “beste behin, Aldundiak trikimailuetara jo du eta gardentasun faltaz jokatu du aurrekontu hauen egiazko izaera itxuraldatzeko”.

Koalizioak ziurtatu du gezurra dela Aldundiaren aurrekontuen lehentasuna gizarte politikak direnik. Sotok azaldu duenez, “gizarte politikak lehenetsi izan balira, ez litzateke sail horren pisua murriztuko”. EH Bilduk argitu du 2014rako aurrekontuek %4ko igoera izan dutela baina Gizarte Ekintzak %1,8ko igoera izango duela soilik. “Beraz, txikitu egingo da iaz arlo sozialera bideratu zen ehunekoa”.

Gainera Sotok ez du nahikotzat jo Aldundiak aurrekontuen %43a Gizarte Ekintzara bideratzea proposatu izana. EH Bilduren ustez, “garaiek eskatzen dutenetik oso urrun gelditzen da Aldundiaren ustezko apustu soziala”. Sotok azpimarratu duenez, “politika sozialetan egiazko inbertsioa egitea beharrezkoa da” eta gaineratu du hala adierazten dutela datuek, “inbertsio sozial handiena egiten duten herrialdeak baitira krisia hobekien jasaten ari direnak”. Zentzu horretan argitu du EH Bilduk, gobernatzen duen tokian, Gipuzkoako Aldundian, politika sozialetara aurrekontuen %55a bideratzea proposatu duela.

Politika sozialei Aldundiak lehentasuna ematen diela gezurra dela frogatzen du baita ere, bazterketaren aurkako programak izan duen jaitsiera, gizarteratzeko laguntza berezien atalean aurreko urteetako murrizketak mantendu izana eta laguntza pertsonalerako 100.000 euro besterik bideratu ez izana. Sotore hitzetan, laguntza pertsonalerako, 14,4 milioi bideratzea proposatu du EH bilduk Gipuzkoan, “askoz aurrekontu xumeagoarekin”. Sotoren iritziz datuek adierazten dute “Jose Luis Bilbaok eta bere gobernuak benetako ahalegina egiteari uko egin diola eta milaka bizkaitar egoera latzean jarraitzera kondenatuko dituela”.

Bizkaiko Aldundiak Madrilgo eta Gasteizko gobernuek ezartzen dituzten gizarte murrizketen aurrean inolako neurririk ez duela hartuko islatzen dute aldi berean aurrekontuok, koalizioaren arabera. “EAJk Madrilgo inposizioen aurrean hartu duen jarreraren adierazgarri garbia da Jose Luis Bilbaok murrizketei jartzen dien alfonbra gorria” adierazi du bozeramaileak. Eta adibide gisa aipatu ditu Menpekotasun Legea eta Larrialdiko Gizarte Laguntzak. “Euskal gizartearen kontrako erasoen aurrean herri ikuspegiz eta subiranotasun estrategiaz erantzun beharrean, Bilbaok berehala aplikatzen ditu murrizketa guztiak, besterik egitea ezinezko dela esanaz” gaineratu du Sotok.

Horrez gain, Aldundiak zerbitzu sozialen pribatizazio ereduari eusten diola nabarmendu nahi izan dute EH Bildutik. “Zerbitzu sozialen %99a azpikontratatua dago. Eskubide sozialak negozio bilakatzeko EAJren apustua inon baino garbiagoa da Bizkaian” baieztatu du Sotok.

Bestalde, Aldundiak proposatutako Enplegu Funtsari buruz mintzatu da Joseba Gezuraga batzarkidea. Gezuragak adierazi du Enplegu Funtsa ere trikimailu hutsa dela. “Enplegu Funtsa osatzeko, Aldundiak aurretik existitzen ziren hainbat diru laguntza batu ditu, pakete berean jarri eta apaingarria jarri dio. Horixe da berrikuntza bakarra”. Gezuragak salatu du Jose Luis Bilbaok ez du enplegu politikarik eta Aldundiak ez duela enplegua sustatzeko ahaleginik proposatzen, ohiko diru laguntzetatik aparte.

Gezuragak azaldu du gutxien hazten den saila Gizarte Ekintzarena bada, txanponaren bestaldean dagoena zorra dela. Horixe baita 2014rako aurrekontu proposamenean gorakada handiena duen saila, %8,4ko igoerarekin. Aldundiak, “azpiegitura handiekin itsututa” azken urteotan egin dituen “apustu arriskutsuek”, geroz eta zulo handiagoa eragin dute diru publikoaren zakuan. “Aldundiak eragin duen zorraren kopurua ukatzen jarraitzen du. 1.200 milioi euro aipatzen ditu beti baina Merkataritza Foru Sozietateen zorrarekin 2.200 milioi euroko zorra dugula gogorarazi behar dugu”. Aurtengo aurrekontuaren bikoitza, alegia. Gezuragak salatu duenez, “Aldundiak, ez du zorrari aurre egiteko inolako neurririk aurreikusi. Aldiz, geroz eta zulo handiagoa eragiten duten azpiegiturak finantzatzen jarraitzen du irtenbiderik proposatu gabe”. Adibidez, Barakaldoko BECek, beste 13,5 milioi euro jasoko ditu aurten.

Udal finantzen inguruko kezka plazaratu du EH bilduk baita ere. Udalek herritarrei eskaintzen dieten oinarrizko zerbitzuak bermatzeko finantziazio nahikori ez dutela jasotzen adierazi du Gezuragak. “Sail desberdinetan herrietako proiektuak finantzatzen zituzten partidak desagertzen jarraitzen dutela ikusten dugu. Herrietako saneamenduaz ari gara, beharrezko azpiegiturez, laguntza sozialez, gaztedi programez eta kultura proiektuez.”

EH Bilduko batzarkideak Aldundiarekin bildu ziren atzo eta aurrekontuen gaineko irakurketa kritikoa helarazi zioten. Asier Vega batzarkideak azaldu duenez, aurrekontu molde honekin EH Bilduk akordiorako aukerarik ez duela ikusten transmititu zioten Aldundiari. “EH Bilduk ulertzen du aurrekontuok errotik direla okerrak, dagoeneko porrot egin duten errezeta berdinetan oinarritzen direlako eta desberdintasun sozialak areagotuko dituelako. Akordiorako aukera bakarra aurrekontu berriak egitea litzateke, hasieratik beste norabide bat bilatuko duen proiektua lantzeko”.

Vegaren hitzetan, “Aldundia errezeta oker berberetan trabatuta dago”. EH bilduk garbi dauka politika horiek porrot egin dutela. “Gauza jakina da ez dutela gizarte justuagoa lortzeko balio. Datuek erakusten dute gizarte politiketan gehien inbertitu duten herrialdeak direla krisi egoera honi hobeto erantzuteko gai izan direnak”. Hala ere, Aldundiak neurri berberak proposatzen jarraitzen duela salatu du koalizioak eta zorpetze handiagoa eragingo duela. “Jose Luis Bilbaok ez du bestelako neurririk eskaintzeko, ez du egoerari buelta emateko ideiarik eta ez du gizartearen aldeko apusturik egiteko asmorik ere. Beraz, EH Bilduk ez du Aldundiaren aurrekontu proiektua babestuko” gaineratu du.

EHBildu Bizkaia

Kutxabank inguruan pilatutako emaitza negatiboen metaketak euskal kutxak kudeatzeko PNV eta PPren arteko itunak muturreko egoera batera eraman dituela baieztatzera garamatza. Azken egunotan desinbertsioak, ondasunen salmentak, gizarte ekintzaren aurrekontuaren murrizketa eta bestelakoak eman dira, Kutxabanken izaera publikoa baldintzatzen duten kanpo inposaketak ez ezik. Horri gehitu behar zaio enplegu galera eta sindikatuek salatutako lan baldintzen okertzea.

Erabaki okerrak pilatu dira, Estatuan hedatzea kasu, espekulazioan eginiko inbertsioak Caja Sur bera erosi izana kasu, krisi ekonomiko larrian Kutxabanken irabaziak 84 milioi eurora murrizte ekarri du (48 milioi 2013ko lehen seihilekoan). Caja Surren zoru klausulak eta Kutxan IRPH indizea desagertu izanaren moduko albiste onek, orain arte eginiko jarduera ankerrak agerian utzi dituzte eta, orain, ezin da baztertu galeretan sartzea, aipatutako desinbertzio eta ondasun salmenten ondorio izan daitekeena, iraganean gertatu bezala, balantzeak ezkutatzeko helburuarekin.

Testuinguru horretan, EAJko zuzendaritzaren kide eta orain arte Bizkaiko finantzen arduradun izan den Xabier Sagredo BBKren presidente izendatzeari adar-jotze onartezina deritzogu, gehien bat, alderdi honek instituzioak eta enpresa publikoak bere egiteko duen joeraren gaineko susmo hori handitzen duelako. Are gehiago, Sagredok aurretik Iberdrolarekin, eraikuntzaren alorrarekin eta Batzokia SL enpresarekin izandako loturak, alderdi tradizionaletako goi karguen eta enpresa handien arteko harreman onartezinak existitzen diren gizartearen pertzepzio orokorra indartu egiten du. Interes politiko-enpresarialen bateratze hau, porrot demokratiko hutsaren seinale da, politika publikoak interes pribatuen menpe jartzen dituelako. Hau guztia dela eta, Xabier Sagredoren BBKn duen kargutik berehala dimititzeko edo bere etetea eskatzen dugu.

Gai honen inguruan otsaileko Osoko Bilkuran esan nuenaren ildo beretik, Arau Proposamen honen bitartez 6/2006 Foru Arauaren moldaketa proposatzen dogu, hain zuzen ere, etekin irregularretan aplikatzen den salbuezpena mugatzea eskatzen dugu.

Proposamen hau EHBildurentzat oinarrizko printzipio batetan oinarritzen da: Gehien irabazten dutenek, gehiago ordaindu behar dutela. 

Osoko Bilkuran esan nuen moduan Bizkaian gehien irabazten duenak ez du gehiago ordaintzen. Badaude kasu batzuk non oinarrizko printzipio hau ez den betetzen.

Noiztik eta zergatik dago Foru Araua horrela? El PNV votó en contra de la primera enmienda que presentó Bildu a las medidas tributarias de la hacienda Foral de Bizkaia al comienzo de legislatura. Porque cuando han podido no lo han hecho (años) y ahora se ven obligados a hacerlo.