Duela hamar urte, 2008ko abenduaren 13an, lehenengo batzarra egin zuten Bilboko Bidebarrietako liburutegian euskal ezkerra biziberritzeko zereginari ekin nahi zioten zenbait lagunek. Gehienak Ezker Batua koaliziotik zetozen, baina gogoeta hori ezkerreko beste tradizio eta kultura politiko askotariko militanteekin partekatu zuten. Gogoeta eta batzar horren ondorioz sortu zen geroago Alternatiba izena hartu zuen erakunde politikoa.
Gaur egingo ditu Alternatibak 10. urteurrenaren ospakizunak, Bilbon. 12:45ean, ekitaldi politiko irekia izango da Itsas Museoan, gonbidatu ugarirekin. Arratsaldean, festarako tartea izango da Hika ateneoan, 17:30ean hasita. Eta datozen asteetarako hitzaldi egitarau joria prestatu dute. Alternatibako bozeramaile Oskar Matute eta Maria del Rio BERRIArekin mintzatu dira.
Zeintzuk izan ziren duela hamar urte Alternatiba sortzeko arrazoiak?
OSKAR MATUTE: Alternatiba gogoeta baten ondorioz sortu zen. Batetik, ikusten genuen beharrezkoa zela ezkerraren profila berriztatzea eta, aldi berean, haren oinarrizko printzipioei eustea, nazioarteko testuingurua kontuan hartuta. Eta Euskal Herrian beharrezkoa ikusten genuen ezkerra berriz batzea. Euskal Herrian bazeuden ezkerrak, baina elkarren artean komunikazio handirik gabe, eta, kasu askotan, gainerako ezkerren kontra eratuak. Gure asmoa ez zen beste sigla bat eranstea alor politikoari, baizik eta askotariko militantziak zituzten jendeen arteko zubi lana egitea.
Ezker Batuaren ildo bat izan zen sorburua, baina bilakaera handia izan da hamar urteotan, ezta?
MARIA DEL RIO: Hala da. Egon daiteke oraindik ideia hori buruan duen jendea, baina Ezker Batutik datozen militanteak %20 inguru dira, eta, gainera, ez dute euren burua aldarrikatzen ildo antolatu modura. Badago jendea hasieratik egon dena, eta, nire moduan, herri mugimenduetatik etorri dena eta geroago hurbildu dena proiektura interesgarria iruditu zaiolako.
Zein da hamar urte hauetako balantzea?
O.M.: Positiboa, nahiz eta egiteko asko gelditzen den. Gure helburua da euskal gizarte osoan hegemoniko bilaka daitekeen ezkerreko indarra eratzea, herri eta gizarte gisa beste eredu batera joan ahal izateko. Argi dago helburu hori ez dela oraindik bete, baina uste dugu hara iristeko beharrezkoa zen bide bat egin dugula. Duela hamar urte, euskal gizartean begien bistakoa zen bazegoela ezker bat euskaldun eta espainiar sentitzen zirenentzat, eta beste bat soilki euskal herritar sentitzen zirenentzat, eta berdin gertatzen zen eskuinarekin. Guk esaten genuen gauza izan behar genuela hemen sortu baina euskal herritar guztiena izango zen ezkerra eratzeko. Uste dut EH Bilduk egin duela bide horren zati bat. Oraindik badago abertzaleentzako ezker gisa ikusten gaituenik, baina ari gara lortzen herritarren arazoei irtenbidea eman diezaiekeen euskal ezker gisa aurkezten.
Duela bi urte BERRIAn egindako elkarrizketa batean esan zenuten EH Bildu, alderdien koalizioa bazen ere, hori baino gehiago ere bazela, eta denborarekin hori areagotuko zela. Zuek iragarri bezala gertatu da azken bi urteotan?
M.R.: Orduan ikusten genuen estatutuen arabera EH Bildu alderdien koalizioa zela, baina errealitatean ez zela horrela, zorionez: herri askotan, EH Bildu moduan lan egiten zen, eta hainbat lantaldetan ere ez zenekien parean zegoena zein alderditakoa zen. Eztabaida prozesu baten ostean, koalizioa izateari utzi, eta federazio bihurtu ginen, gure organoak zeintzuk izango ziren zehaztu genituen, bilkide izeneko militante mota sortu genuen, eta abar. Alderdientzat ere gune bat gordetzea erabaki genuen, aniztasuna bermatzeko asmoz. Ikusiko dugu etorkizunean zer gertatzen den: maiatzeko bozetarako hautagaiak aukeratzeko prozesua oso esperientzia polita izaten ari da, eta amaitzen denean baloratu beharko dugu.
EH Bilduko kide izateak ikusgarritasuna kendu dio Alternatibari?
O.M.: Hori ez da kezka izan guretzat. Beti pentsatu dugu garrantzitsuena dela Euskal Herrian ezkerreko ideiak sustatzea, eta ez horrenbeste hori nork egiten duen. Gure helburua inoiz ez da izan beste sigla bat eranstea, ezkerraren indartzeari laguntzea baizik. Nik uste dut Alternatibaren erronka dela aztertzea nola indartzen duen ezkerra: alde batetik, EH Bildun parte hartuz, eta, beste alde batetik, bere jarduera propioaren bidez. Horretan ahalegindu gara.
Nola ikusten duzue herri mugimenduen egoera? Zenbaiten ustez, inoiz baino ahulago daude; baina, bestalde, emakumeen eta pentsiodunen aurtengo mobilizazioak inoizko handienak izan dira.
O.M: Nik uste dut gizarte mugimenduei apur bat gertatzen zaiela alderdiei ere gertatutakoa. Iraun duten mugimenduek XX. mendetik datoz, eta orduko gizartearen ezaugarriei erantzuten zieten. Ezaugarri horiek aldatu dira, eta, horren ondorioz, zenbait mugimenduren egiturak, zaharkiturik ez dut esango, baina zurrun antzean gelditu dira. Parte hartzeko eta militantzia egiteko moduak ere aldatu dira. Mugimendu feministaren edo pentsiodunen esperientziek erakusten dute, tekla egokia sakatuz gero, eta errealitate sozialean dauden kezkei modu egokian erantzunez gero, jendeak segitzen duela kalera jotzen. Hortik denok ikasi behar dugu.
Badaude ezkerreko ikuspegitik EH Bildurekin kritiko agertzen diren sektoreak; edo sare sozialei erreparatuz gero, hala dirudi behintzat, sektore horien benetako neurria antzematea zaila bada ere. Alternatiba izan daiteke sektore horiekin konektatzeko tresna?
O.M.: Bai. Hori aukera bat da; beharbada, egongo da hori problematzat jotzen duena, eta, hor, ezkerraren betiko kainismoa ikusiko duena, baina guk aukeratzat ikusten dugu. Horrek ez du esan nahi kritika guztiei garrantzi eta balio bera eman behar diegunik, baina horrek erakusten du iristen garen horiengana baino jende gehiagorengana irits gaitezkeela. EH Bilduk jarraitzen badu bere bidea egiten eta bere egiturak jendearen parte hartzeari irekitzen, sektore horiek izango dute aukera euren gogoeta kritikoak helarazteko, eta, beharbada, desadostasunez, eztabaidatzera edo nolabaiteko ekintza batasun batera hel gintezke.
M.R.: Politikan parte hartzeko moduak asko aldatu direla esaten genuen lehen. Kritikak jasotzea beti da aberasgarria, eta, adibidez, herri mugimenduekin izaten ditugun harremanetatik beti eramaten ditugu etxeko lanak. Beste kontu bat da sare sozialetan pertsona zehatzen kontra eta inolako asmo eraikitzailerik gabe zenbaitetan botatzen direnak, baina kritikak beti dira aberasgarri.
Azkenean, Jaurlaritzak erretiratu egin ditu Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako aurrekontuak. EAJk EH Bildu egin du guztiaren errudun. Zuek nola ikusi duzue auzia?
O.M: Alternatiban pozik gaude egindako negoziazio prozesuarekin. Azkenean, emaitza hauxe izan da EAJk borondaterik ez duelako izan; uste dute mundua eurek asmatu zutela, Jainkoa izan zela EAJren lehen kidea eta ezin direla oker egon. Aita familiakoaren antzera esaten digute gainerakoei zer egiten dugun txarto, eurek ondo egiten dutelako dena. Emaitza baino gehiago, nik prozesua balioetsi nahi dut: EH Bilduk erakutsi du ezkerrak, mezu handinahietatik aparte, jendearen eguneroko arazoei ere erantzun behar diela. Bestalde, herri honetan beti egon den negoziazio eredutik aldendu da: hau da, oposizioko alderdiak negoziatzen du gobernuarekin kontrolatzen dituen udaletarako dirua jasotzea, gero hauteskundetarako argazkia egin ahal izateko. EH Bilduk beste planteamendu bat egin du: hauteskunde interesak alde batera utzi eta jendearen eskakizunak lehenetsi ditu. Eta, gainera, negoziazioan ez du antzerkirik egin, ez du mila eskatu bostehun jaso ahal izateko: hasieratik esan du zeintzuk ziren eskakizunak, zein zen eskakizun horiei erantzun ahal izateko jarri beharreko diru kopurua, eta, gainera, argi esan du horretarako dirua bazegoela.
Eta, orduan, zergatik ez da akordiorik egon?
O.M.: Ez da kasualitatea hiru egun lehenago Confebaskek Jaurlaritzari ohartarazi izana EH Bilduren eskakizunak onartzearen arriskuaz. Badirudi EAJk Confebasken iritzia lehenetsi duela, eta azaldu beharko du zergatik nahiago izan duen iritzi hori aintzat hartu, eta ez milaka pentsiodunen eskakizunak.
Auzi honetan gainerako eragileek izan duten jarrerari zer iritzi diozue?
O.M.: Nik uste dut ezker osoak gogoeta egin behar duela horretaz. Badirudi ahaztu egiten zaigula instituzioak beraiek egin zituztela eta denborak ere beraiek kontrolatzen dituztela, baina partida horretan jokatzea erabaki badugu, ezin gara lehenengo minututik zelairatu gabe gelditu epailea eta arauak gure kontrakoak direlako. Hori bagenekien, baina partida irabazi nahi badugu, jokatu beharra dago. Hori, kontraesanak ez aipatzearren: ez du ematen oso zentzuzkoa EH Bilduren edozein eskakizuni gutxiegi iriztea eta aldi berean Madrilen askoz gutxiago eskaintzen duten PSOEren aurrekontuak babestea.
M.R.: Guk aukerak argi eduki ditugu hasieratik: PPrekin hitzartutako aurrekontuak luzatzea, edo, aurten diru gehiago zegoela baliatuta, bira eman eta kalean entzundakoari erantzutea. Askoz eskakizun gehiago zeuden, noski, baina orain aukera hori zegoen, eta baliatu nahi genuen. Zoritxarrez, ez da posible izan.
Zuen ustez, Vox alderdiari Espainian denek iragartzen dioten gorakada zeren sintoma da?
O.M.: Mendebaldeko orain arteko demokrazia eredua gaindituta dago. 1929ko krisiaren ostean nazismoa eta faxismoa agertu ziren moduan, oraingo krisiari agertu zaio eskuin muturra, diskurtso nazional-populista eta zenbait lekutan inperialista batekin. Ezkerra egoeraren larriaz jabetu behar da, eta ulertu erantzuna ezin dela izan bere nortasun ezaugarriak diluitzea, baina, aldi berean, gutxieneko demokratikoak babesteko fronte zabalak proposatu behar dituela, eta seguru asko ezkertiar peto-petoak ez diren batzuekin egin beharko duela.
M.R.: Ni kontu batek kezkatzen nau: mozorrorik gabeko eskuin muturra agertzearen ondorioz, jendeak pentsatzeak eskuin muturreko politikak egiten dituzten beste batzuk ez direla hain txarrak.
