«Enpresaburuen aldetik mehatxuak helarazi zizkiguten, lanera sartzen ez baginen odola egongo zela: eta hala gertatu zen». Gure kide Iñaki Martinen hitzak dira, 1976ko martxoaren 3an Gasteizen izandako greba egun historikoan parte hartu zuen militantearena. Bai, egun hartan odola egon zen. Eta egun hartan amaitu zen indarrak artikulatzeko hilabeteetako lana, enpresa bakoitzaren ordezkaritza-batzordeen Koordinakundearen eraketa. Gobernuak agindutako soldata-izoztearekin hautsi nahi zuten, eta, hasieran dena lantegietan hasi bazen ere, azkenean tailer txikiak, ikasleak eta saltoki txikiak ere gehituko ziren lanuztera.
Agintarien ustez, Gasteizko borrokak oraindik indarrean zeuden frankismoaren egiturak kolokan jar zitzakeen, sindikalismo bertikala tartean. Langileena «mugimendu horizontala zen, egunero batzarretan elkartzen ginen eta edozer erabakitzen genuen: greba, aldarrikapenak, patronalaren maniobrak…». Eta martxoaren 3an greba gauzatu zen, polizia-indarren presentziak berresten zuen, herriko batzarrak biltzen ziren parrokietara begira zeudela. Asanblada guztietako ordezkariak Zaramagako San Frantzisko Asiskoaren elizan elkartzen ziren.
Milaka pertsona barruan zeudela, indar polizialak gomazko pilotak eta ke-poteak jaurtitzen hasi ziren, eta horrek jendea ihes egitera eraman zuen: «tiroketa hasi zen, bost hil ziren, baina 300 izan zitezkeen. Kalean poliziari harriak botatzen geratu ginen, distraitzeko eta elizatik irteten zirenak laguntzeko». Iñaki Martin komisarian atxilotu eta torturatu zuten, langile mugimenduko burutzat jotzen zituzten beste batzuekin batera. Askatzeko eskatzen zuten protesta handien aurrean, poliziak mehatxatu egiten zituen, «hemen sartzen badira, zuek izango zarete erortzen lehenak». Sedizio eta matxinada salaketak 1977ko amnistiarekin amaitu ziren.
46 urte geroago, komeni da ez ahaztea sarraski horrek (Gasteizko gertakarien aurkako protestetan hil zituzten bi pertsonak ere gogoratuz) arduradun politikoak izan zituela, besteak beste, Alfonso Osorio, Martin Villa, Adolfo Suarez eta Fraga Iribarne. Nabarmendu behar da, egindako hilketak salatu beharrean, eskuinak Fragaren figura aldarrikatzen jarraitzen duela, egunotan Pablo Casado PPko presidenteak egin bezala. Gure aldetik, langile-klasearen duintasunaren alde elkartu zirenen oroimenak ondare handiena izaten jarraitzen du, beren borrokaren lekukoa hartu zuten belaunaldientzat, baita etorkizunean jaso beharko dutenentzat ere. Bere duintasunaren oroimena, gure ondarea.
