Egun geurean zabaldu diren ideia neoliberalek zera diote, errentak desfiskalizatu behar direla, hau da, zerga zuzen batzuk jaitsi edo baita desagerrarazi ere. Hauen aurrean, Alternatiba Eraikitzenek zergek dituzten bi funtzioak, bananezinak eurak, aldarrikatu nahi ditu: biltzea eta birbanatzea. Kalitatezko zerbitzu sozialek, bidezkoak beraz, zerga biltze politika aurrerakoiaren beharra dute: gehien dutenek gehien eman dezatela.

Zerga presioa zuzenean lotua dago ongizatearekin. Ezagun da EBko ongizate eta gizarte babes maila altuena duten herrialdeak nordiko deritzenak direla. Suedian, bada, presio fiskala BPGren %50etik gora dago; eta EAEkoak, aldiz, doi-doi gainditzen du %30ekoa. Zergak ekiditeko politikak babes sozialengandik zeharo aldendurik daude, erakunde publikoek eskaini ezingo dituzten zerbitzuak pribatizatu eta herritarrek euren poltsikotik ordaintzea baitute helburu. Honek, noski, ordaindu ahal dutenen eta ezin dutenen arteko desberdintasun soziala areagotzen du.

Ondoren zergen gaiari loturiko hainbat proposamen bildu ditugu:

• PFEZ (Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga) (IRPF gaztelanieraz). Lan errentak: Errenta altuenen gaineko zerga kargua egungo %45etik %55era igotzea. Neurri honekin batera BGAEngatiko (gaztelerazko EPSVak) eta etxebizitza erosteagatik emandako zerga-arinketak murriztu edo kendu egin behar dira, gehien dutenei zergak arintzeko aukera ugariago ematen diete eta.

• Kapital errentak: lan errenten moduan tributa dezatela, ez egun duten %18 aldaezinarekin. Zerga paradisuak baztertu behar dira hauekin batera.

• Jarduera Ekonomikoen Irabaziak. Kontrola handitu behar da, iruzurra saihesteko.

• Sozietateen zerga. Azken erreformek ezarri duten %28tik %35era igotzea.

• Ondare zergak: Jasotako kopuru eskasaren karira ezabatu den zerga gau berrezartzea, ondare esanguratsua izateagatik ordaindu beharko luketen guztiek hala egin dezaten ondo gainbegiratua, sozietateak sortu edo antzeko zerga arinketa sistemak erabiltzeko aukerarik gabe.

• Zerga ikuskatzea giza baliabide gehiagoren laguntzarekinindartzea funtsezkoa da. Enpresari eta profesionalen jarduera ekonomietan arreta jarriko duten ikuskatzeak, hor baitaude zerga iruzur poltsak.

Mugak botereek pertsona eta natur baliabideak hobeto menderatzeko ezarritako marra artifizialak dira. Pertsonak nora bai eta nora ezin diren joan zedarritzen duten muga irudizko eta odol eta garretan zein harresi edo hesien bitartez eraikitakoen aurka gaude.

Pertsonak ez du legez kanpokoa izaterik, ezin da ekonomia interes aldakorren arabera onartua den ala ez den merkatal gai moduan erabili. Pertsonek planten barna mugitzeko eskubidea dute, baita ondo irizten dioten tokian ezarri eta lan egiteko, inolako trabarik gabe eta bertakoen eskubide eta betebehar bertsuekin. Baina, langile batzuek bertan euren herrialdeetako lan baldintzetan jardutea nahi dutenen aurka, tokian tokian adosturiko hitzarmenei begirunea zor zaie eta.

Kanpotarren etortzea ekiditeko neurri polizialak eskatzen dituztenengandik urrun, giza eskubideak herrialde guztietan bete daitezen eskatzen dugu.

Gune batean gutxieneko epe batean bizi izan diren pertsonek erabateko eskubide politikoak izan behar dituzte herrialde horretan.

Aurreko mendeko 80ko hamarkadara arte, desabantaila prozesuak materia eta birbanatze kontuekin zeuden lotuak eta txirotasun kontzeptuaren baitan sartzen genituen. 70ko hamarkadako krisiak eta hura gainditzeko ezarri ziren ekonomia politikek berebiziko eraldaketak sortu zituzten lan eta babes sozialeko esparruan, eta hauei demografia edo gutxieneko elkartasun sareen aldaketak gaineratu zaizkie. Honek guztiak beharrizan sozial berriak eta gabezien mehatxupeko kolektiboen hedatzea ekarri du, material eta ekonomia esparruetan ez ezik, baita hezkuntza, kultura, osasuna, etxebizitza eta harreman arloetan ere. 80ko hamarkadan sortu zen bazterketa sozial kontzeptua ekonomia zein beste esparruetan garatu ziren gabezia hauek adierazteko. Beraz, txirotasunaz ari gara, baina baita osasun eskasiaz, etxebizitza eskasaz edo hezkuntza zein harreman gabeziaz.

Txirotasunarekin egin moduan, bazterketa sozialak duen izaera sistemikoa azpimarratu behar da: sistema soziekonomiko jakinean suertatzen da garapen dinamika zehatz batekin, eta, bazterturiko norbanako eta kolektiboen bizitza ez ezik, integraturik daudenen bizitza ere baldintzatzen du. Batetik, eredu sozioekonomikoak txirotasuna eta bazterketa soziala sortzen ditu; bestetik, txirotasun eta bazterketa sozialaren irauteak sistema bera den bezalakoa izatea bermatzen du.

Ikuspuntu honi jarraiki, garbi geratzen da errenta bermeen sistemak pobreziaren eta bazterketa sozialaren aurka egiteko duen ahultasuna. Emate hauek gabezia egoerak arintzen eta apaltzen dituzte baina ez dute lortzen egoera horiek erabat desager daitezen, ez baitituzte bazterketa eragin duten faktoreak desagerrarazten. Honetaz gain, ekonomian esparruan dihardute soilik, beste bazterketak alde batera utzita. Txirotasunaren eta bazterketa sozialaren aurkako politikak bi zentzutan bideratu behar dira.

Lehenik, arazoak aurreikusi eta saihesteko asmoarekin, geure gizartean den etekin banaketari dagozkion desberdintasunak aldatu behar dira, eta ondorioz lan prekarietatea eten eta ordaindutako lanaz harago dauden jarduerak onartu eta ezagutu beharko ditugu. Bazterturiko edo horren arriskupean diren herritar askok lan egiten du, baina euren lana ez dago ordaindua, edo ez du egonkortasunik edo ez dago onartua. Era berean, biztanleariaren zahartzea, migrazio prozesuak, sare sozial eta familiarren ahultzea edo lan ibilbideen jarraikortasun eza moduko fenomeno berrietara moldatu beharko dira babes sozialeko sistemak. 2008ko hasieran, Foessa, Caritas eta OCDEren txostenek Espainian %20tik gorako pobrezia kopuruak jaso zituzten, hau da, 8 bat milioi txiro, EBko kopururik altuenetarikoa. OCDEren azken datuen arabera, ehunekoa %30era iritsia omen da, 13 milioi inguru, OCDEko herrialdeen antzekoa. Espainiako Bankuaren esanetan, 2002an, sendi txiroenen %20k urteko 8.700 euro jaso zuten, halaber, aberatsenen %10ek 85.100 jaso zuten. Bada, 2005ean, txiroenen %20k 6.900 euro jaso zuten bitartean, aberatsenen %10ek 85.500 euro jaso zuten. Beraz, desberdintasun soziala, behera beharrean gora ari da.

Bigarrenik, bazterketa sozialak dituen izaera ugariei zor, ikuspuntu barneratzaile baten baitan egin behar zaio aurre.    Pertsonei ekonomia baliabide nahikoak eskaini behar zaizkie, eta halaber, euren integrazio soziala bultzatu.Hezkuntza, lana, kultura, harremanak eta etxebizitza bezalako arloei ekin behar zaie, bi irizpide nagusi buruan: ekimenek norbanakoari moldatuak izan behar dutela eta jarraipen eta laguntza mekanismoak izan behar dituztela lagun. Birgizarteratze eskubidea benetakoa izan dadin, prestazioen eta gizarteratze ekimenen arteko erakundeen zubia izan behar da, baina ez lagundua mugatzeko edo estu hartzeko asmoz, baizik eta hainbat proiektu abian jarri ahal ditzan bermatzeko.

Azken urteotan pentsio sistemaren saihesezinezko hondamendiaren inguruko matraka jaso dugu, lan bizitza 65 urtetik harago luzatuz bakarrik ekidin ahal izango omen dena. Kapitalak egin duen moduan, langileen interesen aldetik ere balizko hondo jotze honi alternatiba eskaini behar zaio. Honetarako eztabaida egungo lan-sari sistemara eta enpresek kotizazioak igotzeko beharrera ekarri behar dugu, hala lan-ezako epeei (lan ezintasun epeak, ezintasun iraunkorra, jubilazioa, ama edo aitatasuna,…) aurre egin ahal izateko.

Jubilazio saria azken 15 urteetako errentaren arabera egiten da egun. Zabaltzeak ala laburtzeak (hots, urte kopuruarekin jokatzeak) ez dio erretiratuari aparteko onurarik ekarriko, izan ere lan prekarietatea goraka ari da eta azken urteetako egoera (direla 5, 15 edo 20) lehenetako bezain eskasa izan daiteke. Euren kokapen kronologikoa alde batera utzita, kontuan hartzeko epea lan bizitzako urte onenek osa dezaten aldarrikatzean dago gakoa.

Gaur egun KPIren (IPC gazteleraz) arabera burutzen dira pentsioen birikuskatzeak, eta honen joera adostutako hainbat hitzarmenena baino beheragokoa da. Jubilatze baldintzak onak izanda ere, faktore honek adin altuenen kaltetan doan desberdintasun sozial etengabeko bati ematen dio bide, pentsioak soldatetatik urruntzen doaz eta. Hau dela eta, soldaten batez bestekoaren araberako pentsio birikuskatzea eskatu behar dugu.

Urte batzuetatik hona pentsio fondo pribatuak sustatzeko politika eta ekintzak jarri dira abian, (izaera “herritarreko” “aurrezte kulturaren” sustapenaren bitartez) pentsio sistema publikoaren alternatiba gisan eskainita. Sistema honen aurre kapitalizazio sistema publikoak lehenetsi behar dira. Langileriarentzat, pentsioen izaera publikoaren aldeko borrokak garrantzia estrategikoa du:

• Dudarik gabe sistema pribatuak baino integratzaileagoa da, gizarte ongizate handiagoa ekartzen du; irizpide birbanatzaileak baimentzen baititu, hala nola, gutxieneko pentsioak bermatzea, zaintze jarduera epeak kotizaturiko epetzat hartzea, emakumeen bizi-itxaropen luzeagoaren erruz pentsioa ez murriztea,…

• Jarduera espekulatzaileen zerbitzura dauden diru-poltsa kopurua murrizten da, egu pairatzen ditugun desorekak urrituta eta pentsio fondoetan inbertitzen duten langileen (zeintzuek fondoen produktibitate altua nahi duten) eta fondo horien inbertsioa jaso duten enpresen langileen (zeintzuek produktibitate izenean lan baldintzetan presioa jasango duten) arteko interes kontraesana saihestuz.

Kotizazio eta pentsioetan gehieneko puntuak egoteak neurri berdinzalea dirudi lehen begiraldian, baina praktikan errenta altuak pentsio fondo pribatuetara bideratzen ditu. Beraz, kotizazio topeen igotzea jubilazioaren alternatiba pribatua urritzeko neurria izan daiteke.

Arreta berezia zor zaio lan taldearen gaztetze politiken ondorioz jubilaziora iritsi gabe lan merkatutik egotzitako pertsonen egoerari. Honek irizpide mugatzaileengatik pentsioak murrizten ditu, eta jubilazio adina luzatuz gero fenomeno hau areagotu egingo litzateke. Enpresa txiki eta ertainetan lan egiten dutenentzat jubilaziorako tartea 52 urtetik gorakoen lan gabezia diru-sariak betetzen du, oso kopuru urrikoa eta etorkizuneko jubilazioa baldintzatuko duten kotizazio baxuei lotua (enpresa handien kasuan kargu osagarriei eta kotizazioen hobekuntzari lotuak izan ohi dira). Hau eragozteko, hasierako aldarrikapena izan daiteke diru kalterik gabeko 60 urtetan jubilatzea, osasunerako arriskutsuagoak diren lan postuetarako baxuagoa eskatuta. Ez dugu baina, erretiro aurreratuen amua irentsi behar, zeinari atxiki ohi diren osasun edo neke arazodun langile ugari. Gainera, 52 urte gorakoen sariaren ordez lan gabezia prestazio arrunta ezarri behar da, erretirora artekoa, enpresen poltsikoko kotizazioak mantenduta.

Nagusien belaunaldien alarguntasun pentsioak emakumezkoek bizitzaren birsortzean izan duten rol historikoaren onarpenaren baitan aztertu behar dira, ondorioz, euren ezkonkideen pentsioa zor zaie.

Kotizaziopeko pentsio delakoa kotizaturiko lan epearen eta jasotako lan-sariaren araberakoa da. Honek babes gabe uzten ditu lan baldintza eskasetan ari direnak eta klase barruko zatiketa areagotzen du. Langabezi diru-sariaren egoera honi atzekoz aurrera jarri behar da, pausuz pausu lan egindako epe eta jasotako sariari lotua egoteari utzi diezaion. Kontzeptu berri honek 3 ondorio lituzke: babes sozialik gabeko egoera murriztea, klase birbiltzea eta langilea bere etorkizunaren erantzule bakarra delako ideia ahultzea.

Bestetik, gora ari den presioa dago egun kapitalaren interesen arabera langileen kokatze eta aldatzea bultzatzeko. Hauxe ikus dezakegu langabetuak eskainitako lan postuak hartzera behartu nahi direnean euren behar, interes eta gaitasunen arabera erabakitzeko aukera kenduta. Mugikortasuna ulertzeko modu hau iraultzea premiazkoa da: enpresa interesen arabera ezarritako mugikortasuna murriztu behar da eta lan indarraren interesi loturikoa zabaldu, arestian aipaturiko lan kultura berriaren harira.

Lana: kontzeptu eta politika kapitalistei kritika

Mundu kapitalistako giza pentsaera eta banakako garapena kantitateari begira jarri dira, bakoitzaren arlotik zein kolektiboki sozialki osasungarria den bizitzarako oinarria den arlo etikoa alde batera utzita. Kapitalismoaren ikuspegitik, pertsonak etekina lortzeko kudeatzen diren zenbaki hutsak dira. Kapitalismoak pertsona langileei opa dien bizitza makinaren ahalik eta antzekoena da: enzefalograma laukoa, autonomiarik gabea eta arazorik emango ez duena.

Mugimendu antikapitalistaren arabera, ordea, pertsona langilea gizarteko kide aktiboa da. Bere inplikazioa, konpromisoa, hazteko eta aldatzeko bere borondatea ezinbestekoak dira gizartea ezberdina lortzeko, non askatasuna, berdintasuna eta elkartasuna errealitate bihurturik ikusiko ditugun eta baten aurrerapenak ez duen bestearen atzerakada ekarriko.

Bide honetan, geure bizitzak geure esku izateko eskubidea aldarrikatu nahi dugu: konpromisoa, aktibismoa, gizatarkuntza, sozialkuntza, xahutzearen aurkako jarrera, borroka, … inoiz baino beharrezkoago ditugu kontzeptuok dena mugatik kanpo hedatu deneko eta lanak berak balioa galdu dueneko mundu honetan.

Borroka honetan aurreratuko bada, kapitalaren diskurtsoa osatzen duten kontzeptuak zehaztu eta aztertu beharko ditugu; lan munduko malgutasuna eta lehiakortasuna kasu. Kategoria hauek honako funtzioak betetzen dituzte:

• Ekoizpen harremanen izaera politikoa ostendu nahi dute hizkuntzaren teknifikazioa bitarte. Hala, lehen aurre egin/negoziatu dikotomiaren baitan aztertzen ziren aferak, langileak kaleratzea merketzea adibidez, espazio horretatik atera dira eta lan proposamen arduratsuak bildu behar dituen elementu bihurtu dira.

• Gizarte babesik gabeko erabakiak hartzeak enpresa klaseari dakarkion kostu politikoa murrizten dute. Erabaki politikotzat hartu beharrean teknika izatera pasa nahi direnean, eurak hartzea nahitaezkoa dela adierazi nahi da. Enpresa klaseak honela bere aztarnak ezabatzen ditu krimen tokitik.

• Langile klasea sakabanatzen dute. Nozio hauek (malgutasuna, lehiakortasuna,…) lan harreman marko orokorrak deusezteko helburua dute, marko indibidual edo zatituekin ordezkatzeko asmoz. Marko hauen desegituraketa funtsezkoa da lan indarraren antolaketa soziopolitiko ezarako eta klase karakterrik gabeko erakunde korporatiboetan sailkatzeko orduan.

Edonola era, malgutasuna bezalako kontzeptu hauetako asko 60ko hamarkadatik hona mendebaldeko gizarteetan suertatu diren aldaketa askorekin lotuak daudela gogoratu behar dugu. Aldaketa aukera gizaki berriaren asmoen oinarrizko edukia da; bizitza osorako lanpostuan oinarritariko eredua, hau egonkorra izanda ere, ez litzateke asebetegarri egungo eskari sozial batzuentzat.

Ildo honetan, Supiot informea garrantzizkoa dugu. Agiri honek lan kultura berrirako proposamenak izan beharko lituzkeen edukiak aztertzen ditu. Besteak beste, giro sozialaren eskubideak aipatzen dira, langileek borondatez hautaturiko mugikortasuna finantzatzeko sistema bat.

Proposamenok duten erakartze gaitasuna gorabehera, egun ditugun eskubideen atzerakada gertatzen ari deneko testuinguru honetan aipatu neurriei lehentasuna emateko arriskua dugu. Geure ahalegin nagusia babes bermeen mantentze eta zabaltzean finkatu behar dugu, langileen garapen pertsonal eta laboralaren garapen politikei uko egin gabe, kostua lurralde edo nazio bateko enpresa multzoaren artean mutualizatuta.

Bestetik, euskal langileria berrosatzeko garrantzitsua da lan harremanetarako euskal esparruaren aldarriari eustea. Baina, EAE eta Nafarroak euren zerga eskumenen erabilera atzerakoia ikusita (patrimonio zerga ezabatzea, sozietate zera murriztea, kapital errenten aldeko fiskalitatea, errenta hauen iruzur maila altua) argi dago euskal esparrua ez dela nahiko bermatzeko zerga, lan edo babes sozial politikak gehiengo sozialen aldeko izatea, baizik eta presio sozial eta politiko handia behar da erakundeek jende aberats eta irabazi handienekoen alde duten joerari aurre egiteko.

Lanaren eta kapitalaren arteko harremanak

Enpresaburu eta bankujabeen aldeko laudorio, zerga salbuespen eta subentzioen zale porrokatua den kultura neoliberalari aurre egiteko asmotan, Alternatiba Eraikitzenek explotari eta explotaturik gabeko mundua aldarrikatu nahi dugu.

Besteen lan, osasun eta bizitzaren lepo irabaziak lortzen dituztenei aurrez, lan ekonomia analisiaren bigarren mailako elementutzat daukatenei aurrez, lana eta enpleguaren bereizketa egiten ez dutenei aurrez, autonomiaz eta bizitza pertsonal eta komunitario aberats, orekatu eta osasuntsuaz gozatzeko bide moduan aldarrikatu nahi dugu lana.

Kontratu egonkorrak antzinako gauza soziala bihurtzea askatasunaren aurrerapausotzat aurkeztu nahi digute. Ez dugu ukatzen pertsona batek une jakin batean jarduera aldaketa baten bitartez bere bizitzari norabide aldaketa bat eman nahi izatea, baina horixe bera da zigortua dagoena. Aitzitik, ezartzen diguten prekarietateak ez du zerikusirik askatasunarekin. Enpresarien eskaerei uko egiteak kalera joatea dakarrela dakienaren edo bere lana sozialki ezagutu gabe lan egin behar duenaren askatasuna baino murritzagorik ez da.

Eredu horren aurka, lan kontzeptu berria aldarrikatu nahi dugu, ekintza sortzaile eta birsortzaileak baitan izango dituena, lanpostu egonkor eta eskubidez atondu batetik abiatuta, pertsonei euren ekonomia autonomia bermatzeko, etorkizuna aurreikusteko, patronalaren nahierako eskaeren aurrean babesa izateko eta bere lana ezagutua ikusteko aukera emango diona. Honetarako, soldatak nabariki igo behar dira, hala hauek ekoizpenarekiko duten galera konpentsatzeko, eta denontzako hileko 300 euro gehituz eta gutxieneko soldata 1200 eurotan ipini, aldi baterako lana eta ABLEak (aldi baterako lan enpresak) alde batera utzi kaleratze kolektiboak debekatu eta banakakoak mugatu eta zigortu, kaleratzea bidegabea dela onartzen bada langilea bere lanpostura itzuliko dela bermaturik.

Guk defendatzen dugun ereduan pertsonak ez dira erabili eta botatzeko pentsamendurik gabeko tresna hutsak, gurean langileek eragiten dieten erabakietan parte hartzea sustatu nahi da, lanaren beraren aberastea bilatzen da, anitzago eta sorkuntzara bideratuagoa egonik, langileek aldaketa eta egoera berrietara moldatzeko beharko duten hezkuntza eta trebakuntza emanda.

Aparteko orduak eta 14 urtetik 70era arteko astelehenetik iganderako lanaldia defendatzen dutenen parez pare, lanaldi erdiko pertsonak berak enpresarentzat bakarrik bizitzea defendatzen dutenen aurrez aurre, lanaldia bizitzaren beste zati besterik ez izatea eta geure zaletasunak, lagunak, sendia eta bizitza sozial edo politiko zein bizitza bere osotasunean gozatzeko parada emango digun ereduaren aldeko gara.

Edozein jarduera, etekinak lortuz gero eta ingurugiroa edo giza bizitza hondatzen edo kaltetzen duen axola gabe, zilegi dela uste dutenek ez bezala, denon interesean oinarrituriko ekonomia jarduera jasangarri eta etikoaren alde egiten dugu. Kapitalismoak abian jarririko etekin nahikeria hutsaren bideak natur baliabideen gehiegizko ustiaketara bultzatu gaitu, eta ondorioz jasanezina eta iraunezina da. Bitartekoa helburu bihurtu du, ekonomiak gizakiaren zerbitzura izan behar bailuke eta ez alderantziz. Kapitalismoak kontsumo produktuen zaharkitzea aurrez prestatua du, iragarki matrakari esker kontsumo ondasun behar berriak sortzen ditu industriaren erabateko erritmoari eusteko eta ibilgailu pribatu bidezko mugikortasunaren sustapen artifiziala burutzen du. Honek guztiak ekonomiaren garapenaren garrari eusten dio baina ez du giza zoriontasuna lortzen. Ibilgailuen industriak, petrolio hornikuntzen eskasia dela eta mundu osora ezin heda litekeen energia kontsumoan oinarritzen dena, bioerregaien alternatibara jo du baina bere mesedetan landa munduko familia txiroenen elikadura iturriak bereganatu ditu eta elikagaien prezioak igoarazi. Industria honek egun bizi duen krisiak garapen jasangarri industria (trenbidea,…) baterako bihurtze prozesuan izan behar du aterabidea, bertan dihardutenen lan baldintzak mantenduta.

Neoliberalek beti aurkitu ohi dute bankuak babesteko, armada xahutzea handitzeko, banku eta eraikuntza enpresa handien irabaziak potoltzeko soilik balio duten azpiegitura erraldoietarako dirurik. Geure lehentasunak, ordea, pertsonak babestea da, zerbitzu sozialak eta lan-gabezia diru-sariak handituta, osasun eta hezkuntza bezalako lehentasunezko zerbitzu publikoetan dirua sartuta. Neurri hauek lan handiago, egonkorrago eta jasangarriago baterako lan postu ugariago emango dute.

Belaunaldi askoren borrokari esker lortu diren prestakuntza publiko sozialen laguntza duten guztiak odol-xurgatzaile sozialtzat jarri nahi dizkigute: osasun zerbitzu publikoaren erabiltzaileak kulturarik gabekoak eta pilula zaleak omen dira, baina gehiengoaren interesak kontuan hartu beharrean farmazia enpresa handien beharrak asetzen dituzten osasun aurrekontuak ez dira zalantzan jartzen; lan ez-gai egoeran daudenak ikuskatze eta ez-gai epeen murriztearen bitartez estu hartu behar diren iruzurgileak omen dira; langabezian daudenak edo oinarrizko errenta jasotzen dutenak nagiak edo gaiztaginak omen dira, eta bitartean miloi anitzeko soldata eta pentsioak zein babesturiko kontratuak gozatzen zituzten bankugizon eta enpresaburuek, mota guztietako iruzurren ondoren gizateria hondamendian kolokan utzi badute ere lan-sarien eta prestakuntza sozialen murrizketa eskatzen darraite.

Eredu honi aurre eginez, guztientzako babes soziala eskatzen dugu lan egitea posible ez den kasu guztietan, egoera sozial latzean dauden guztiei gutxieneko bizitza maila duina bermatzea.

Emakumezko eta gizonezkoek euren autonomia eta bizitza osoaz gozatu ahal izateari garrantzia ematen dion lan sistema kontzeptutik abiatuta, hainbat arlotan egin dira proposamenak: langabezia, pentsioak, zerga-sistema, pobreziaren eta baztertzearen aurkako borrokan eta immigrazioa. Azkenik, krisi honen egoera aztertu da eta kapitalismoaren gaindiko orden sozial, politiko eta ekonomiko berrirako proposamenak egin dira.

Desde la mesa de ecología se propone un modelo socioeconómico que se adapte a los principios y formas de funcionamiento de los sistemas naturales, y no al revés, tal y como el sistema capitalista, desde sus parámetros cortoplacistas, individualistas y de acumulación, hace en la práctica; por otro lado, apunta al concepto de decrecimiento como una nueva fórmula alternativa al productivismo, sea este capitalista o no. Como ya hemos indicado, no han un debate cerrado en torno a este último punto.

Ekologia krisiak gizateria osoari eragin badio ere, ardurak eta ondorioak ez dira berdin banatu. Iparraldeko ingurugiro arazoak bere supergarapenari zor zaizkion bitartean (kutsadura industriala, euri azidoa, hondakin arriskutsuak,…), Hegoaldearen ingurugiro eskastea aurrekoek ezarritako garapen ereduak ezarri die. Iparraldean ez bezala, Hegoaldekoentzat ingurugiroa euren bizimodua da, ez luxua geure kasuan gertatzen den moduan. Beraien iraupena ingurugiroaren jarraipenaren mende da. Beraz, munduko ekologiaren gaineko edozein hausnarketak kontuan izan behar du berdinzaletasuna eta jasangarritasunaren afera, 3 ikuspegi hauetatik:

• Lehenik, Iparraldearen erantzukizun ia erabatekoa mundu mailako ekologia krisian (Ipar zein Hegoaldeko gizarteetan ere erantzukizun maila ezberdinak daudela kontua hartuta).

• Bigarrenik, munduko ondasun eta zerbitzu komunak gehienbat mendebaldarren mende egotea.

• Hirugarrenik, herrialdeok Hegoaldeko natur baliabideen gaineko ustiapen jasangaitza.

Hauek ikusita, honakak eraman beharko lirateke aurrera:

• Txirotutako herrialdeenkanpo zorra bertan behera uztea.

• Zor ekologikoaren onarpena.

• Hego herrialdeen ingurugiro eta gizarte eskubideen aurka diharduten euskal nazioarteko enpresen jarduera edo diru-sartzeak salatzea.

• Kutsadura isurtze eskubideen saleroste sistemak salatzea.

Diskurtso politiko ekonomiko gehienen –eskubiko zein ezkerreko- baitan antzematen den mugarik gabeko hazkunde etengabearen ideia errealitate agorgarri batekin kontraesanean dago, planetaren muga biofisikoekin. Horregatik hertzearen aldeko benetako aldarriak –ondasunen ekoizpen eta kontsumoari dagokionean- benetako ideologia iraultza suposatzen du.

Hertzeak ez du esan nahi herritar gehiengoaren bizi baldintzen okertzea, baizik eta baliabideen birbanatzeari loturiko hobekuntza nabariak, sektore berriak sortzea, ingurugiroa mantentzea, etorkizuneko belaunaldien ongizatea, osasuna, lan baldintzak eta hazkunde orekatuari loturiko aurrerapenak. Kontuan izan behar da, hertze hau ez bada nahita eta ondo prestatua suertatzen, ezinbestean egin beharko da egungo zentzugabekeria ekonomiko eta soziala dela eta:

• Geure mendebaldeko gizarte aberatsaren testuingurutik ezin dugu ikusi hertzea egungo ongizate maila murrizte moduan, baizik eta ongizatea aberasteko tresna bezala. Hori bai, ongizate izenarekin ez dugu kontzeptu kuantitatiboa izan behar, ez dugu adierazi nahi baliabide materialen pilaketa etengaberik; baizik eta  aisialdirako denbora, elkartasuna, giza harremanak, altruismoa, berdintasuna, justizia eta izpiritualtasuna nagusi diren kontzeptu kualitatiboa dugu buruan.

• Hertzea, sistemaren jasangarritasun-eza iraunarazten duten jardueren murrizte/baztertzean datza: industria militarra, nuklearra, autogintza, nekazaritza industriala,… Lanpostu hauek beste aldeetara bidera litezke, beharrizan sozial eta anbientalak asebetetzera edo lanaldi murriztearen bitartez eginiko lan banaketa hobeetara. Era berean, jasangarritasunerantz lagungarriak diren industriak sustatu behar dira: energia berriztagarriak, taldekako garraioak, nekazaritza ekologikoa, hezkuntza eta kultura, ,…

• Ongizatea, baliabideen ustiaketa eta hondakinak sortzean arteko balizko harreman puskatzera eraman behar gaitu hertzeak, aztarna ekologikoa murriztera.

• Hertzeak produkzio, administrazio eta garraio azpiegiturak murriztea dakar loturik.

• Hertzeak tokian tokikoari lehentasuna eman nahi dio globalaren aurrean.